Ελένη Πριοβόλου: «Οι φύλακες των αστεριών»

Η Ελένη Πριοβόλου, με άνω των είκοσι ετών συνεπή και επιτυχή πορεία στα ελληνικά γράμματα, συγγραφέας δεκαεννέα παιδικών και εφηβικών βιβλίων αλλά και τεσσάρων μυθιστορημάτων για ενηλίκους, έχει κατ' επανάληψιν βραβευθεί, έγινε δε ευρέως γνωστή χάρη στην αφοσίωσή της στην τέχνη της, στην πλούσια και εκφραστική γλώσσα της που τη φροντίζει ιδιαίτερα –αυτό φαίνεται από τις πρώτες σελίδες των βιβλίων της– και, τέλος, χάρη στα θέματα των έργων της που είναι ανήσυχα, κοινωνικά, ιστορίες προβληματισμού και αισθημάτων.

Η συγγραφέας, γεννημένη στο Αγγελόκαστρο Μεσολογγίου (1959), εξηγεί πως ανατράφηκε «με τους μύθους και τα παραμύθια της γενέθλιας γης, τα πολυφωνικά άσματα της δημοτικής μουσικής, των μοιρολογιών και της βυζαντινής υμνωδίας. Από σπόντα βρέθηκα να σπουδάζω Πολιτικές Επιστήμες στην Πάντειο... Βρήκα από πολύ νωρίς καταφύγιο στις λέξεις». Καταφύγιο, λοιπόν, για τη συγγραφέα οι λέξεις, καταφυγή κι απόλαυση, εφαλτήριο κάθε λογής ωραίων συγκινήσεων και γνώσεων για πλήθος, μικρών ή μεγάλων, αναγνωστών τα βιβλία της. Διότι τι άλλο από σηματωροί ψυχής και πνεύματος είναι τα βιβλία; Αυτά πέμπουν ανελλιπώς σήματα για την επικοινωνία του πολίτη, των ανθρώπων όπου γης.

Σήμερα η Ελένη Πριοβόλου προτείνει στους εφήβους και τους νέους, μήπως και στους μεγαλύτερους, καθώς κι εγώ προσωπικώς το χάρηκα πολύ, έναν ακόμη σηματοφόρο ιδεών, σινιάλα που περιέχουν μηνύματα συναδέλφωσης, ειρήνης, αλληλεγγύης και σεβασμού – στους ανθρώπους, στη φύση, στη θρησκεία του άλλου, στα έθιμα και στις ιστορίες που κουβαλά απ' αιώνος ο κάθε λαός. Και, ακόμη, εικόνες και αντανακλάσεις σπάνιας ομορφιάς –ιδιαιτέρως όπου παρουσιάζονται οι αγέλες των περήφανων, υπέροχων αλόγων που ζουν ελεύθερα στο βουνό, για να ξεδιψάσουν στον ποταμό Νέστο:

«Ο τόπος έμοιαζε να κατοικείται από άυλες μυθολογικές μορφές της μακρινής, αρχαίας εποχής, όταν ο Νέστος, το ποτάμι τους, ήταν θεός και λατρευόταν από τους ανθρώπους. Τον ονόμαζαν Νέσσο και στις όχθες του έκαναν ιερές τελετουργίες... Ανάμεσα στα θεόρατα πλατάνια, τα πουρνάρια και τους κέδρους, ένα κοπάδι άγρια άλογα κατέβαιναν με ταχύτητα ανέμου την ήπια καταπράσινη κατωφέρεια που έγλυφε το βουνό και έφτανε ως τις όχθες του ποταμού. Εκεί κατέληγαν για να ξεδιψάσουν τα πανέμορφα άτια, με τις ανεμίζουσες χαίτες, τα δυνατά πόδια και τα στιβαρά καπούλια».

Νέσσος ονομάζεται κι ένα αγόρι, που φοιτά (κάπου κάπου!) στη Γ' Γυμνασίου μα είναι αφοσιωμένο ψυχή τε και σώματι στα άλογα. Και στου ιπποφορβείου της περιοχής αλλά, προπαντός, σε αυτά της ανυπότακτης και ελεύθερης, πανώριας αγέλης. Ονειρεύεται να ιππεύσει ένα από αυτά. Αλλά, σκέπτεται, πιάνεται ο αέρας; Δεν πιάνεται. Ο Νέσσος κατοικεί στη συνοικία των Ρομά. Ζει με την πολυμελή οικογένειά του εκεί και δουλεύει στην «Ιππική Ακαδημία τα ήμερα άλογα του Παυσανία». Είναι ο κόσμος του. Το όνομα της ράτσας του είναι Μπαλκαντζή «και όλος ο μαχαλάς τους ήταν υπερήφανοι για τη φάρα τους. Πίστευαν ότι οι πρόγονοί τους ανήκαν στους πρώτους αθίγγανους των Ινδιών, που ακολούθησαν τους στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά την επιστροφή τους στην Ελλάδα».

Στη μικρή πόλη, όχι μακριά από την Ξάνθη, υπάρχουν τρεις συνοικίες. Ο μαχαλάς των μουσουλμάνων, των χριστιανών και των Ρομά. Χτισμένοι σε πλαγιές κατάφυτες, με τον Νέστο να κυλά ειρηνικά κάνοντας γόνιμη τη γη τους, οι κάτοικοι της οποίας δεν έχουν ιδιαίτερες διαφορές, ασχέτως γλώσσας, θρησκείας, ηθών, πολιτισμού και παμπάλαιων συνηθειών. Έχουν όμως τα παιδιά τους. Η απειρία ίσως, ο δισταγμός της προσέγγισης, ο τρόπος με τον οποίο μεγάλωσαν, οι αφηγήσεις των μεγαλυτέρων. Η Σεντέφ και η Εντά, φίλες από παιδιά, ετοιμάζονται, στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, να επισκεφθούν το παζάρι της πόλης. Πόσο ωραία η συγγραφέας περιγράφει τη χαρά των κοριτσιών και τις συμβουλές της γιαγιάς –συμβουλές από ένα μακρινό παρελθόν– οι οποίες στα μάτια των κοριτσιών φαντάζουν αναχρονιστικές, αν και δεν το δείχνουν. Έχουν και μια άλλη καλή φίλη, γειτονοπούλα, Ναζλί το όνομά της, και φλεγόταν να πάει κι εκείνη μαζί τους αλλά οι γονείς της δεν το επέτρεψαν. Το επόμενο βράδυ, όμως, κοιμήθηκε με το βραχιολάκι που της έφεραν δώρο απ' το παζάρι οι φίλες της. Μουσουλμάνες και οι τρεις συνομήλικες, θα φοιτούσαν στη Γ' Γυμνασίου. Στην ίδια τάξη θα φοιτούσε και η Ανδρομάχη, με την οποία η Σεντέφ και η Εντά (τι όμορφα, εύηχα ονόματα!) γνωρίστηκαν στο παζάρι.

Η Ανδρομάχη μόλις είχε φτάσει στο χωριό με τους γονείς της και τον Έκτορα, τον δεκάχρονο αδελφό της. Η μητέρα ήταν η καινούργια γιατρός της περιοχής και ο πατέρας, καθηγητής πανεπιστημίου, είχε τοποθετηθεί ως υπεύθυνος του προγράμματος για την προστασία του Νέστου.

Τον πρώτο καιρό η Ανδρομάχη ήταν διαρκώς μουτρωμένη. Και κακοκαρδισμένη. Απολύτως φυσικό. Είχε ήδη κάνει ισχυρούς δεσμούς φιλίας, είχε αγαπήσει την πόλη της, την Αθήνα, τον ατομικό της χώρο, τις εξόδους σε επιλεγμένα μέρη, τέλος πάντων, βίωνε μια αλλαγή που δεν είχε επιθυμήσει ποτέ. Ο χρόνος, όμως. Και η νεότητα. Η καλή θέληση. Οι προσδοκίες και οι καινούργιες ενδιαφέρουσες δραστηριότητες. Οι συμμαθητές που έγιναν φίλοι, και πρώτος και καλύτερος, όσον αφορά την Ανδρομάχη, το τσιγγανόπουλο με το πηγαίο χιούμορ, το κοφτερό μυαλό και τη λατρεία στα άλογα, ο Νέσσος.

Δεν θα προχωρήσω σε λεπτομέρειες, μόνον θα τονίσω πως όλα τα παιδιά έγιναν μια μεγάλη ομάδα που με την πολύτιμη βοήθεια και των δασκάλων τους νιώθουν ότι δεν διαφέρουν σε τίποτε – αντιθέτως, είναι πάμπολλα αυτά που τους ενώνουν. Και θαυμαστά. Και σεβαστά: η γνώση. Η έγνοια για τη φύση. Η παρατήρηση των αστεριών. Το χιούμορ. Η αγάπη για τα βιβλία. Η αλληλεγγύη. Η προστασία των ανυπεράσπιστων. Η ισότητα και το θάρρος της γνώμης.

Α, ναι, η Ανδρομάχη, η οποία ανέκαθεν αγαπούσε τα άλογα, βρήκε τον παράδεισό της στο ιπποφορβείο.

Εξαιρετικά τα ξεδιπλώνει όλα η Ελένη Πριοβόλου και σε γλώσσα λαμπρή. Οι εικόνες της χρωματιστές, σχεδόν μοσκοβολούν την αγνότητα της φύσης. Οι διάλογοι έχουν ποικιλία, είναι ολοζώντανοι. Βλέπετε, στο βιβλίο παρακολουθούμε τρεις διαφορετικές κοινωνίες με τις παροιμίες τους, τις προτιμήσεις, τις παραδόσεις και τον διαφορετικό προφορικό λόγο. Το έργο της με τα αλλεπάλληλα γεγονότα, τις ευγενικές, παμπάλαιες αξίες, το ήθος, τα ιδανικά των νέων, προσφέρει ορίζοντες ανοιχτούς στην τέρψη και στις γνώσεις του αναγνώστη.

«Κοντά στη φωτιά, μέσα στην ευωδιαστή ανάσα του φθινοπώρου και με την τέχνη του στα χέρια, ο κύριος Ιμπραχήμ ένιωσε την αύρα του Αλλάχ δίπλα του. Άρχισε τότε να σιγοτραγουδάει ένα παλιό τραγούδι που του το είχε μάθει η νενέ του:

Κυλίστηκα και βρήκα μια φωλιά
μες στη φωλιά βρήκα μαλλιά
μες στα μαλλιά μια χτένα.
Τη χτένα την έδωσα στη νενέ μου
η νενέ μου 'δωσε ένα τσέρκι
το τσέρκι το 'δωσα στον τσοπάνο
ο τσοπάνος μου 'δωσε αρνί
το αρνί το χάρισα στον μπέη
ο μπέης μου 'δωσε άλογο
το καβαλίκεψα και πήγα στα μαύρα τα νερά.
Δυο όμορφες με κοιτάζανε
τη μεγάλη την αγάπησα
τη μικρή τη χαιρέτησα». (Παραδοσιακό ταχτάρισμα από την Τουρκία)
Ηλικία: άνω των δώδεκα ετών.