Μαρία Κοτοπούλη: «Για του Αλέξανδρου τη χάρη»
Μερικά βιβλία ο χρόνος τα κρατάει πάντα στην επικαιρότητα. Άλλα τα ρίχνει στη λήθη και άλλα τα ξαναφέρνει στην επιφάνεια – με ποιααφορμή, δεν έχει σημασία. Πάντως είναι πολλά τα βιβλία που κάποτε διαβάσαμε και αρκετά από αυτά υποσχεθήκαμε στον εαυτό μας να τα ξαναδιαβάσουμε ή ευχηθήκαμε να είχαμε τον χρόνο να τα ξαναδιαβάσουμε. Τέτοιο είναι το βιβλίο της Μαρίας Κοτοπούλη,Για του Αλέξανδρου τη χάρη, το οποίο σαν το παλιό καλό κρασί, μόλις το εκπωματίσεις, αναδίδει ένα μεθυστικό άρωμα. Αλλά και ποιο βιβλίο για τον Αλέξανδρο δεν θα ήταν, λίγο-πολύ,ενδιαφέρον; Το ανά χείρας, πάντως, ανήκει στο πολύ.
Το βιβλίο έχει κι ένα επιπλέον προσόν, σπάνιο για βιβλία που χαρακτηρίζονται μυθιστορήματα: έχει κεφάλαια, κι έτσι μπορεί κανείς να ανατρέξει στις σελίδες που τον είχαν ιδιαίτερα εντυπωσιάσει, αν και η Κοτοπούλη εντυπωσιάζει συνεχώς και διαρκώς. Με δεδομένο ότι το συγκεκριμένο βιβλίο μιλάει για μια σημαντική ιστορική προσωπικότητα, το ενδιαφέρον είναι εξασφαλισμένο. Απομένει ο τρόπος παρουσίασης του υλικού, το οποίο η συγγραφέας διευθετεί με τον δικό της καλλιτεχνικό τρόπο, αποφεύγοντας τη στείρα εξιστόρηση. Ειρήσθω εν παρόδω ότι η Κοτοπούλη είναι εμβριθής κριτικός και στη Μουσική και στα Εικαστικά, οπότε στο βιβλίο της συναπαντώνται τρεις χάριτες: η αφήγηση, η ζωγραφική και η αρμονία.
Συγκεκριμένα, το υλικό διευθετείται σε σαράντα ένα κεφάλαια. Αρχίζοντας από το παραμύθι της Γοργόνας, μπαίνοντας στους αρχαίους μύθους και βγαίνοντας με χάρη στις αμμουδιές της πραγματικότητας, η συγγραφέας πλάθει ένα νέο μυθιστόρημα με βάση την αρχαία Ιστορία. Τα προ της εκστρατείας, η εκπαίδευση του μεγάλου στρατηλάτη –είναι αριστοτελικός αλλά γνωρίζει και Πλάτωνα–, ο Βουκεφάλας και γιατί τον ονόμασε έτσι, πώς τον δάμασε, το αγαπημένο του ανάγνωσμα – η Ιλιάδα. Κρατά ημερολόγιο για τις κινήσεις της κάθε μέρας: Ξεκινήσαμε με τριάντα χιλιάδες άνδρες…, περάσαμε από τον Νέστο και τον Αίμο…, καλύψαμε απόσταση…, πήραμε τον χρησμό της Πυθίας… Και ο Αλέξανδροςέφτασε στον Γρανικό. «Όργιο η φύση. Ανάμεσα στα δέντρα ξεχώριζε η ανθισμένη μυγδαλιά του PierreBonnard [η εικαστική Κοτοπούλη], που τραγουδούσε τη χαρά της ζωής. Τα νερά του ποταμού είχαν φουσκώσει και έτρεχαν προς την Προποντίδα. Οι όχθες ήταν απόκρημνες και επικίνδυνες» κι εκείνος: «Εγώ πέρασα τον Ελλήσποντο για να σταματήσω σ’ αυτό το μικρό ρέμα;» είπε και «όρμησε με τη βασιλική φρουρά του στις τάξεις των Περσών»κι αυτοί «τράπηκαν σε άτακτη φυγή». Γιατί, όπως εξήγησε αργότερα, «ο φοβισμένος εχθρός είναι εύκολος» και είναι εύκολος, όταν έχεις σκοτώσει τους αρχηγούς του. Ο Αλέξανδρος είχε μυαλό, ήταν μοναδικός, είχε σχέδιο, ήταν ακούραστος, ήταν ατρόμητοςκαι η μια μετά την άλλη οι μυθικές πόλεις έπεφταν στα χέρια του.
Ο Γόρδιος είναι ένας άλλος μεγάλος σταθμός στην πορεία του, κοντά στον Σαγγάριο. Εκεί απάλλαξε τον στρατό του από τις δεισιδαιμονίες και ό,τι μπλοκάριζε το θάρρος του. Σύμφωνα με τον μύθο πρέπει, για να γίνει κύριος της Ασίας, να λύσει έναν κόμπο, τον Γόρδιο Δεσμό. Ο απελευθερωμένος νους δεν στέκεται σε τέτοιες προκαταλήψεις. Αρπάζει το σπαθί και, με μια λεβεντιά που «θα τη ζήλευε κι ο Αχιλλέας», να πώς λύνονται οι κόμποι και πώς κατακτώνται οι χώρες. Και χώρισε τον κόμπο στα δυο. Γιατί ο Αλέξανδρος ήξερε να γεννάει το θαύμα. Άλλη απόδειξη, το πώς πέρασε το απόκρημνο, βαθύ και επικίνδυνοΑκρωτήριο των Χελιδονιών. Με το που στάθηκε εκεί, φύσηξαν άνεμοι, τα νερά υποχώρησαν και η θάλασσα έγινε βατή. «Θαύμα», λοιπόν, έγινε θαύμα (σαν το άλλο στην Ερυθρά θάλασσα με τον Μωυσή). Ακολουθεί μια μακρά σειρά πόλεων προς κατάκτηση. Φτάνει στους Σόλους, Μάργασο, Μαλό, Ισσό. Οι Πέρσες τρέποντανσε άτακτη φυγή και συνωστίζονταν στις Αμανίδες Πύλες. Ο ένας απάνω στον άλλο σαν τα κούτσουρα στο «Μεγάλο δάσος» του MaxErnst (η εικαστική Κοτοπούλη και πάλι). Ο Δαρείος φευγάτος, η οικογένειά του αιχμάλωτη, ο Δαρείος νεκρός κι ο σκύλος δίπλα του, απομεινάρι περασμένης δόξας και δείγμα της ανθρώπινης ματαιοδοξίας. Κι έπειτα, άλλες πόλεις κι άλλες χώρες: η Περσέπολις, τα Απάδανα –«τα ανάκτορα με τηναίθουσα των εκατό κιόνων»–, η μεγάλη πορεία, η Γεδρωσία, η Αραχωσία, τα άγρια χιονισμένα βουνά, η Σογδιανή, η διαφωνία με τον Κλείτο και η τραγική συνέπεια, η ορειβασία στο φρούριο του Οξυάρτη, η Ρωξάνη και οι γάμοι με τις Περσίδες, η επικοινωνία των πολιτισμών, οι περιπέτειες στην Ινδία, πόλεμοι, σφαγές και κατακτήσεις και αίμα πολύ. Οδεύοντας προς το τέλος θα χάσουμε τον Βουκεφάλα, θα διαβάσουμε για την ήττα του Πώρου και τη μεγαλοψυχία του Αλέξανδρου, την επιτυχία του Νέαρχου… και τέλος φτάνουμε στη Βαβυλώνα, 10 Ιουνίου 323.
«Σκοτείνιασε. Τότε ο Αλέξανδρος παρέδωσε την τελευταία του πνοή. Οι σάλπιγγες ηχούσαν, θαρρείς, με την πνοή του, πυροδοτώντας πρωτάκουστους θρήνους σε Έλληνες και βαρβάρους… Χαλδαίοι και Αιγύπτιοι ιερείς παρέλαβαν το σώμα του Αλέξανδρου να το βαλσαμώσουν… δύο χρόνια άταφο… να φτιάξουν την ολόχρυση λάρνακα… για να το μεταφέρουν στο ιερό του Άμμωνα στη Μέμφιδα και να ταφεί σύμφωνα με την επιθυμία του». Η ιστορία είναι γνωστή. Σ’ αυτό το μυθιστόρημα το να αποκαλύψεις το τέλος δεν έχει σημασία, γιατί το τέλος είναι κι αυτό γνωστό. Τον τάφο τουδεν τον βρήκαμε ακόμα. Οι αρχαιολόγοι δεν σταμάτησαν να ψάχνουν ποτέ. Ο κινηματογράφος τον θυμάται πάντα. Οι Νεοέλληνες επιλέγουν το όνομά του για τα παιδιά τους συχνά. Η Ιστορία τον έχει κύριο κεφάλαιο κι η ζωή του είναι ένας αθάνατος πραγματικός μύθος. Οι αντιφάσεις εδώ δεν έχουν υπόσταση.
Η Κοτοπούλη δεν γράφει το μυθιστόρημα του Αλέξανδρου για να το διδάξουμε στο σχολείο σαν μάθημα. Γράφει την ιστορία του Αλέξανδρου για να την απολαύσει κάθε Έλληνας κάθε ηλικίας που, ούτως ή άλλως, την ξέρει, όμως τώρα θαακούσει και τη μουσική της και θα δει τις ζωγραφιές της αφήγησής της.
Τέλος, το εξώφυλλο του Αλέκου Φασιανού είναι μια έγχρωμη μονοκοντυλιά σε άσπρο φόντο, σαν επιτύμβιο, η οποία αποδίδει σχηματικάκαι αδρά και λιτά τον δωρικό χαρακτήρα και την ομορφιά του Αλέξανδρου που, πεθαίνοντας νωρίς, διαφύλαξε την εικόνα του νέα, ωραία και ρωμαλέα.
Για του Αλέξανδρου τη χάρη
Μαρία Κοτοπούλη
Καστανιώτης
332 σελ.
Τιμή € 19,17
