Σταυρούλα Τσούπρου: «Σε κοιτούν»
Το βιβλίο της Σταυρούλας Τσούπρου με τον τίτλο Σε κοιτούν περιλαμβάνει δεκατέσσερα διηγήματα. Καθένα και ένααλλιώτικοθέμα. Άλλοτε υπαρκτό, άλλοτε φανταστικό.Η φυγή από την πόλη είναι ένα θέμα, αλλά λύση δεν έχει, αφού τα προβλήματα δεν τελειώνουν, και ο ποιητής έχει ήδη αποφανθεί:«η πόλη θα σʼ ακολουθεί». Η απόκτηση παιδιού, με τρόπους και σκεπτικό ανορθόδοξους. Το απροσδιόριστο επικίνδυνο «κάτι» που έρχεται απειλητικά και κοιτάζει με χίλια μάτια. Ο αυτονομημένος πόνος, καδραρισμένος, απαίσιος, επιζωγραφισμένος από κραυγές, ουρλιαχτά, μώλωπες, ράμματα. Ο φόβος που κατατρύχει το μυαλό. Ο παράδεισος και η κόλαση, η πόλη που αλλάζει και η πόλη που ζει στο μυαλό μας. Άφησα για το τέλος το πρώτο, το οποίο θεωρώ και το πιο σημαντικό, για την αλήθεια του, τη δραματικότητά του και τη φυσικότητα της αφήγησης. Θα ήταν ευχής έργο να γίνει ο κανόνας της συγγραφέως.
Τίτλος του «Σε Β’ πρόσωπο». Η σοφή αρχαία ρήση «Ου γαρ έρχεται μόνον» είναι το θέμα του. Μόνο που το αρχαίο ρητό μέσα στη λακωνική του διατύπωση μας άφησε πολλά κενά, τα οποία «γεμίζει» ο αφηγητής με συγκλονιστική επάρκεια, την οποία με τη σειρά μας λίγο-πολύ όλοι αποκτούμε, ανάλογα με τις εμπειρίες μας, βεβαίως, και σε συνάφεια με τον προϊόντα χρόνο.
Με τραγικό χιούμορ και αυτοσαρκασμό, σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, σε βάθος και πλάτος ανάλυση, το «αργαλέον γήρας», όπως το αποκαλούσε ο Μίμνερμος, εκτίθεται σε όλο του το μεγαλείο. Πρόκειται για το τέρας «γεράματα» που δεν νοιάζεται αν ο γηράσκων ήταν κάποτε λαμπρός, όμορφος, μορφωμένος, πλούσιος, σπουδαίος ή τίποτα. Τα γηρατειά αδιαφορούν για το σαρκίο που τώρα ταλαιπωρούν. Ου γαρ έρχεται μόνον, διότι ερχόμενο συμπαρασύρει τα πάντα, σαν τον Κρόνο τρώει τα παιδιά του: αρθρώσεις, κλειδώσεις, ράχη, μέση, χτυπά στις αισθήσεις, η όραση πρώτη, η ακοή μετά, ή παράλληλα και οι δύο μαζί για να ολοκληρώσουν τη συμφορά. Κι ο γηράσκων, συχνά μόνος στο έλεος μιας αλλοδαπής γυναίκας που κάνει καλά τη «δουλειά» της. Η εξάρτηση από κάποιον ξένο. Η συνειδητοποίηση της κατάστασης τραγικότερη από την κατάσταση την ίδια για κείνον που βιώνει τον εξευτελισμό του σαρκίου του.
Τα ερωτήματα που γεννώνται είναι πολλά: πώς είμαι, πώς ήμουν, πώς βλέπω εγώ τον εαυτό μου, πώς με βλέπουν οι άλλοι, πού πάω, πώς πάω, σε ποιον μιλάω, με ακούει κανείς; Όλα αυτά είναι που ο τυχερός, ωραίος και ανυποψίαστος νέος δεν είχε ποτέ υπολογίσει, διότι η λάμψη της ζωής που έχει μπροστά του του προσφέρει πολλά ατού, πλην ενός, που το έχει ο γέρος. Ο γέρος έχει διατρέξει όλη τη διαδρομή και ξέρει. Ο νέος θα μάθει όταν θα είναι αργά. Δεν μπορώ και πάλι να μη θυμηθώ τη φράση που ο Αλμπέρ Καμί (Καλιγούλας) βάζει στο στόμα των συγκλητικών του για τους νέους: «Θα γεράσουν κι αυτοί!». Έτσι, στυγνά, εκδικητικά, χαιρέκακα. Κι ας λέει ο Ελύτης «ζηλιάρηδες γέροι, που όλα σας τα ʼχετε προβλέψει» (Ανοιχτά Χαρτιά, σ.19). Ναι, τα έχουν προβλέψει για τους επόμενους, αλλά δεν τα είχαν προβλέψει για τον εαυτό τους.
Το διήγημα είναι στην ουσία ένας μονόλογος. Το δεύτερο πρόσωπο, η αλλοδαπή γυναίκα, η παραστέκουσα τον καταρρέοντα κύριο, που ακούει ή και δεν ακούει τι λέει ο έχων την ανάγκη της, δεν απαντά, είναι βουβό πρόσωπο και μοναδικός θεατής του δράματος. Εκτελεί το έργο της στην εντέλεια, σαν βουβός Χάρων, πριν έρθει ο Χάρων. Ο επίλογος, δραματικός και αληθινός, είναι ο γνωστός: «Είμαι γέρος. Τελείωσα. Θέλω να φύγω. Να φύγω». Με άλλα λόγια, αυτός ο μονόλογος που μοιάζει με διάλογο, κάπως σαν τους σκηνικούς μονολόγους του Γιάννη Ρίτσου, από την Τέταρτη Διάσταση, όπου το πρωταγωνιστικό πρόσωπο (Ελένη, Χρυσόθεμις, Ισμήνη, η ηρωίδα στη «Σονάτα») μιλάει σε ένα βουβό πρόσωπο, στην πραγματικότητα μιλάει μόνο του, ξανακοιτάζει τη ζωή του και καταλήγει σʼ αυτό που η ζωή καταλήγει. Ο άνθρωπος, στην πιο δύσκολη ώρα του, μόνος, ανήμπορος, εξαρτημένος, υποχρεωμένος να αποδεχτεί μια αλήθεια που απεχθάνεται.
Η συγγραφέας δοκιμάζει πολλά είδη γραφής. Κινείται μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, επιλέγει την ασάφεια ως όχημα στους φανταστικούς κόσμους που δημιουργεί. Συγκινεί. Συγκινεί όμως πάρα πολύ με τη σαφήνεια στο «Β’ πρόσωπο».
Κι ένα σχόλιο για την εικόνα του εξωφύλλου. Ο πίνακας του Gustave Courbet, Το κορίτσι με τους γλάρους, μου δείχνει έναν γοητευτικό κυνηγό και θήραμά του, ή αλλιώς τον Χάροντα και το θύμα του. Ενδιαφέροντα και τα υπόλοιπα εικαστικά κοσμήματα, ιδιαιτέρως ο χρόνος σαλίγκαρος που ανεβαίνει και κατεβαίνει τη μία και μοναδική οδό του.
Σε κοιτούν
Σταυρούλα Τσούπρου
Εκδόσεις Γρηγόρη
60 σελ.
Τιμή € 7,00
