συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η Κατερίνα Καριζώνη έχει εκδώσει μυθιστορήματα, ποιητικά βιβλία αλλά και βιβλία για παιδιά. Τα τελευταία χρόνια έχει αφιερωθεί με επιτυχία στο ιστορικό μυθιστόρημα χαρίζοντάς μας πολλές στιγμές αναγνωστικής απόλαυσης.

Ποια ήταν η αφορμή για να γραφεί το μυθιστόρημα Το τραγούδι του ευνούχου;

Διάβαζα ένα βιβλίο για το Βυζάντιο, όταν τράβηξε την προσοχή μου κάποιο κεφάλαιο που αναφερόταν στους ευνούχους. Ήταν τόσο συγκλονιστικά αυτά που ανέφερε, που αποφάσισα να γράψω για το θέμα. Αλλά η βαθύτερη αιτία ήταν για να δείξω πόσο πολύ μπορεί να πληγώσει η ανθρώπινη ομορφιά στον έρωτα – οι δυο ήρωές μου, ο Ρος και η Ρωξάνη, είναι πανέμορφοι και γι' αυτό καταστροφικοί στις ερωτικές τους σχέσεις.

Τα τελευταία χρόνια γράφετε ιστορικά μυθιστορήματα. Ποια είναι τα στοιχεία που σας γοητεύουν από το ιστορικό μυθιστόρημα;

Η γνώση της Ιστορίας που, αν συνδυαστεί με την παραμυθία και την αισθητική της λογοτεχνίας, δημιουργεί υπέρτατη απόλαυση. Το άλλο γοητευτικό στοιχείο είναι το ταξίδι στον χρόνο, που όσο πιο μακρινό είναι, τόσο περισσότερο αποκτά τα χαρακτηριστικά του παραμυθιού. Ο τρίτος λόγος είναι ότι η καθημερινότητά μας έχει γίνει τόσο αφόρητη, που συχνά νιώθω την ανάγκη να δραπετεύσω. Ομολογώ όμως ότι ακόμα κι όταν δραπετεύω στον χρόνο συναντώ ανάλογα προβλήματα με τα δικά μας. Δεν ξέρετε πόσο μοιάζει η εποχή μας με το φραγκοκρατούμενο Βυζάντιο. Φραγκοκρατούμενοι είμαστε και σήμερα από το ΔΝΤ. Η τεχνολογία και η επιστήμη είναι η μόνη διαφορά μας από εκείνη την εποχή. Τα ανθρώπινα πάθη και τα λάθη παραμένουν ίδια και απαράλλαχτα.

Από τη στιγμή που έχετε την ιδέα να γράψετε ένα μυθιστόρημα ποια είναι τα επόμενα βήματά σας;

Στην αρχή με πιάνει πανικός και ανασφάλεια, μετά κλείνομαι στο σπίτι μου χάνοντας συχνά φίλους και συνήθειες, ύστερα αρχίζει μια μεγάλη καταβύθιση στα «ενδότερα», για να αντλήσω τους χαρακτήρες του βιβλίου και τις ιστορίες τους. Παράλληλα διαβάζω ακατάπαυστα, ψάχνω σε ιστορικά βιβλία, επιμένω στις λεπτομέρειες που αναφέρονται στις υποσημειώσεις και τις παραπομπές – όπου κρύβεται καμιά φορά όλη η ιστορική αλήθεια. Η συγγραφή ενός μυθιστορήματος είναι μια επιχείρηση που εγώ θα την ονόμαζα πολεμική. Χρειάζεται στρατηγική, πειθαρχία, επιμονή, στόχο, όραμα, αφοσίωση, σκληρή δουλειά και καλογερίστικη αντίληψη για τη ζωή. Γίνεσαι στρατιώτης και παλεύεις να βάλεις τη δική σου τάξη στο χάος. Αλλά ποτέ δε γνωρίζεις την έκβαση της προσπάθειάς σου. Είναι πολύ πιθανό στο τέλος να αποτύχεις και να απογοητευτείς.

Στο μυθιστόρημα Το τραγούδι του ευνούχου υπάρχει ένας κόσμος που δε συγγενεύει με τις αρχές της ηθικής. Τι συμβαίνει όταν οι άνθρωποι ξεφύγουν από τα ανθρώπινα όριά τους;

Τότε φτάνουμε στην ύβρη κι έτσι γεννιέται η τραγωδία – οι αρχαίοι μας τα περιέγραψαν πολύ καλά όλα αυτά. Ωστόσο πρέπει να διευκρινίσω ότι η ηθική σε κάθε εποχή είχε τα δικά της όρια. Στο Βυζάντιο και στην οθωμανική Ανατολή το να γίνει κανείς ευνούχος θεωρείτο κοινωνική «αξιοποίηση». Στους νεώτερους αιώνες έχουμε τους καστράτους τραγουδιστές στις όπερες, που έκαναν καριέρα χάρη στην αναπηρία τους και κέρδιζαν χρήμα και δόξα. Στο Βυζάντιο χρησιμοποιούσαν κάποιοι τον ευνουχισμό ως εισιτήριο για τη σωτηρία της ψυχής, αν ήταν θρησκευόμενοι, αλλά και για την κοινωνική τους ανέλιξη, όσοι φιλοδοξούσαν να εισέλθουν στα ενδότερα της αυτοκρατορικής Αυλής, ή να εξασφαλίσουν μια περίοπτη τότε θέση στις εκκλησιαστικές χορωδίες. Ωστόσο ο ευνουχισμός αντιβαίνει στην ανθρώπινη φύση, τη διαστρέφει και γι' αυτό ως πράξη είναι αποκρουστική και ανήθικη, ειδικά μάλιστα, όταν συνδέεται με την κερδοσκοπία, το σωματεμπόριο και τη σεξουαλική κακοποίηση. Σημειώστε ότι το εμπόριο των ευνουχισμένων παιδιών έκανε θραύση όχι μόνο στην Ανατολή αλλά και στη Δύση.

Μέσα στο ορφανοτροφείο συμβαίνουν σημεία και τέρατα. Δεν υπήρχε έλεγχος εκείνη την εποχή στα ευαγή ιδρύματα;

Οι κοινωνίες ήταν πάντα υποκριτικές. Είναι πολύ χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στο Βυζάντιο απαγορεύονταν οι ευνουχισμοί, αλλά οι ευνούχοι ήταν περιζήτητοι. Είναι γνωστό επίσης ότι οι ευνουχισμοί γίνονταν εκτός των ορίων της αυτοκρατορίας για να μην προκαλούνται νομικά προβλήματα στους ενδιαφερόμενους. Εξάλλου οι εποχές ήταν ρευστές, η εποπτεία πρακτικά αδύνατη, καθώς οι περιοχές της Θράκης και της Μακεδονίας βίωναν συνεχείς επιδρομές από διαφορετικά φύλα και άλλαζαν κάθε τόσο χέρια. Πρέπει ωστόσο να διευκρινίσω ότι τα γεγονότα μέσα στο ορφανοτροφείο είναι φανταστικά, καθώς δε βρήκα μαρτυρίες που να αναφέρονται στην καθημερινή ζωή μέσα σ' αυτά τα ιδρύματα. Βρήκα όμως σαφείς ιστορικές αναφορές σε ορφανοτροφεία ευνούχων στο Βυζάντιο.

Οι ευνούχοι ήταν πλάσματα δυστυχισμένα. Παράλληλα, μερικοί αναρριχήθηκαν και απόκτησαν μεγάλη εξουσία. Πώς συνέβησαν αυτά τα παράλογα πράγματα;

Νομίζω πως η στέρηση από τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως να κάνεις οικογένεια, παιδιά, να έχεις ερωτικές σχέσεις με το άλλο φύλο κτλ., τους έσπρωχνε να αφοσιωθούν ολοκληρωτικά στα επαγγελματικά τους καθήκοντα και να γίνονται απαραίτητοι στο περιβάλλον τους. Υπήρξαν ευνούχοι που διοικούσαν αφανώς αλλά επί της ουσίας τη Βυζαντινή και αργότερα την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ως έμπιστοι και παρακοιμώμενοι του αυτοκράτορα.

Ο Ρος είναι από τους λίγους που όχι μόνο ξεχώρισε αλλά ήταν και έξυπνος και κατάφερε να ξεφύγει από αυτό τον κυκεώνα. Στην πραγματικότητα όμως είχε ελπίδα να ξεφύγει κάποιος που ήταν φυλακισμένος σε ένα τέτοιο ίδρυμα;

Δε νομίζω ότι ο ήρωάς μου ξέφυγε ουσιαστικά απ' τη μοίρα του, αφού δεν κατάφερε να αποφύγει τον ευνουχισμό του. Θα έλεγα όμως πως πήρε τη ζωή στα χέρια του, ενώ άλλοι γίνονταν έρμαια των δουλεμπόρων. Ήταν μια εποχή όπου μπορούσες να περπατάς στον δρόμο γυρίζοντας στο σπίτι σου και να σε αρπάξουν ξαφνικά, να σε ευνουχίσουν και να καταλήξεις δούλος στην άλλη άκρη της Γης.

Ένα από τα στοιχεία που ξαναφέρνετε στην επιφάνεια είναι το δουλεμπόριο των ανθρώπων. Αν και έχει απαγορευτεί από τον νόμο, υπάρχουν καταγγελίες ότι συνεχίζεται. Ποια είναι η γνώμη σας;

Σαφώς συνεχίζεται. Υπάρχουν οι σύγχρονοι δουλέμποροι, υπάρχει το σωματεμπόριο γυναικών, το εμπόριο βρεφών, ο θεσμός του ευνουχισμού σε άντρες και γυναίκες σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, η παιδεραστία και πολλά άλλα δεινά. Το Κακό δυστυχώς δεν εξαλείφεται από τις κοινωνικές σχέσεις. Αλλάζει ίσως μορφές, αλλά παραμένει ριζωμένο στην ανθρώπινη μοίρα, ίσως και στην ψυχή.

Υπάρχουν αγαθές μορφές αλλά και φοβερά κακόβουλοι άνθρωποι μέσα στο μυθιστόρημα. Αυτοί οι άνθρωποι είναι αντιπροσωπευτικά δείγματα της τότε κοινωνίας;

Όχι, ήταν ακραίοι χαρακτήρες, που όμως τους συναντούμε και σήμερα στην καθημερινή ζωή. Υπήρχαν άγγελοι και διάβολοι σ' όλες τις εποχές. Βέβαια πρέπει να διευκρινίσω ότι η βάρβαρη, νοσηρή μεταχείριση των ανθρώπων ήταν πολύ πιο κραυγαλέα εκείνη την εποχή. Οι ευνουχισμοί, οι ακρωτηριασμοί –της μύτης, των αυτιών, των χεριών και των ποδιών–, η τύφλωση των αιχμαλώτων, οι στραγγαλισμοί, οι διαπομπεύσεις ήταν πράγματα πολύ πιο συνηθισμένα απ' ό,τι σήμερα. Όμως και σήμερα η βαρβαρότητα δεν έχει εξαλειφθεί από τις ανθρώπινες κοινωνίες, απλώς άλλαξε πρόσωπα ή μάλλον απέκτησε περισσότερα. Η σύγχρονη τεχνολογία έχει επινοήσει πολύ πιο εκλεπτυσμένους και γι' αυτό πιο ύπουλους και εγκληματικούς τρόπους μεταχείρισης της ανθρώπινης ζωής.

Γράφετε χρόνια μυθιστορήματα αλλά και ποίηση. Πώς τα συνδυάζετε και τα δύο;

Δύσκολα, γιατί πρόκειται για δυο διαφορετικές γραφές. Η ποίηση είναι απογείωση και πτήση, και η πεζογραφία προσγείωση και πεζοπορία. Προσπαθώ να συνδυάσω τα πλεονεκτήματα της ονειρικής γραφής με τη ρεαλιστική αφήγηση, πράγμα ολότελα αντιφατικό, γράφω μέσα σε μια σχιζοειδή κατάσταση όπου σκέφτομαι όπως όταν γράφω ποίηση, αλλά προσπαθώ και να μην ξεφεύγω από την πραγματική πλοκή. Δεν ξέρω αν τα καταφέρνω πάντα. Σε κάποια σημεία που έχουν να κάνουν με τα όνειρα και τις σκέψεις των ηρώων, ο συνδυασμός αυτός δίνει εξαιρετικά αποτελέσματα. Όταν όμως ξαναγυρίζω στη ρεαλιστική εξιστόρηση, δυσκολεύομαι να συνεχίσω με τα φτερά της ποίησης. Αυτή η συγγραφική διαδικασία είναι κοπιώδης, αντιφατική και συχνά ριψοκίνδυνη, γιατί μπορεί να σε παρασύρει σε υπερβολές ή ανισορροπίες, αλλά συνεχίζω να πιστεύω πως αν κάνεις σωστή χρήση αμφοτέρων των μορφών γραφής, κατακτάς ψηλότερο αισθητικό επίπεδο. Να λάβετε υπόψη σας ότι κοντά σ' όλα αυτά πρέπει να μεριμνώ και για την ιστορική τεκμηρίωση του κειμένου.

Πέρα από τη συγγραφή ασχολείστε και με το διαδίκτυο. Έχετε δημιουργήσει το δικό σας σάιτ. Σας αρέσει η ενασχόληση με την τεχνολογία;

Πάρα πολύ. Η σύγχρονη τεχνολογία κρύβει μια απερίγραπτη ποίηση αλλά και μια απέραντη παραμυθία. Είναι αυτό που νιώθεις όταν γράφεις ένα βιβλίο, ότι θα επικοινωνήσεις με ακόμα έναν διαφορετικό τρόπο με τους άλλους. Αυτή είναι όλη η γοητεία του διαδικτύου αλλά και η τεράστια δυνατότητα που σου παρέχει: να ανοιχτείς στον κόσμο· να φωνάξεις αυτά που σκέφτεσαι και να σε ακούσουν και οι άλλοι.

Ποια από τα μυθιστορήματα που έχετε διαβάσει τελευταία σας άρεσαν;

Όσο κι αν σας φανεί αστείο, μου άρεσε Ο Μεγάλος Ευνούχος της Κωνσταντινούπολης του Λιβανελί, που το διάβασα αφότου εκδόθηκε το δικό μου μυθιστόρημα, με τον φόβο μήπως επηρεαστώ και τελικά δε γράψω το βιβλίο. Ήταν σαν να διάβαζα τις Χίλιες και Μία Νύχτες της Ανατολής.

Το τραγούδι του ευνούχου
Ιστορικό μυθιστόρημα
Κατερίνα Καριζώνη
Καστανιώτη
231 σελ.
Τιμή € 12,78

Twitter