«Ζωρζ Σαρή, Ο χορός της ζωής»
της Μαρίας Σκιαδαρέση
Ο τίτλος του έργου μοιάζει να ορίζει μόνος του όλα όσα θα ακολουθήσουν κατά την ανάγνωση του βιβλίου.
Άλλωστε ένας χορός είναι η ανθρώπινη ζωή, με τα βήματά του, τον ρυθμό του, τη μουσική του υπόκρουση, την περιπέτεια που σε καλεί να ζήσεις για μερικά λεπτά, για κάποια χρόνια. Αν δούμε λοιπόν τη ζωή μας μέσα στην αιωνιότητα, ένας χορός είναι κι αυτή, που σε αρπάζει, σε ρίχνει στα βαθιά περιμένοντας να μάθεις τα βήματα ώστε να εναρμονιστείς με αυτά των γύρω σου, πετώντας σε σε μια περιδίνηση που διαρκώς σε στροβιλίζει, ενώ το κάθε βήμα κρύβει και μια έκπληξη.
Πόσω μάλλον όταν ο χορός αυτός είναι η ζωή ενός κοριτσιού που, μετά τα ζοφερά χρόνια της Κατοχής, της Αντίστασης, του Εμφυλίου και των πολιτικών προγραφών που αποφάσισαν οι «νικητές» όταν κατόπιν πήραν την εξουσία, χρόνια δύσκολα που η ηρωίδα παραλίγο να πεθάνει από βαρύ τραυματισμό, καταφέρνει να βρει τον τρόπο να φύγει για το Παρίσι. Τι είναι τότε το Παρίσι;
Έχει και αυτό βγει από έναν πόλεμο και μια Κατοχή όπου ολόκληρη η Γαλλία πληγώθηκε και μάτωσε. Είναι λοιπόν μια πόλη παγωμένη, πεινασμένη, συχνά αφιλόξενη, όμως δεν παύει να είναι ο πόλος όλων των καλλιτεχνικών, επιστημονικών, εκπαιδευτικών και εν γένει πνευματικών διεργασιών σε ολόκληρη την Ευρώπη και όχι μόνο. Σε αυτό προστρέχουν εμιγκρέδες από όλα τα μέρη του κόσμου να κοινωνήσουν τις δημοκρατικές και πνευματικές του κατακτήσεις. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι Γάλλοι σκέφτηκαν να βοηθήσουν τα καθημαγμένα παιδιά της Ελλάδας με μια βίζα για τη Γαλλία, όπως έκανε ο Οκτάβιος Μερλιέ, αλλά και με υποτροφίες για να σπουδάσουν και να εξελιχθούν, όπως αυτές που εξοικονομεί η σύζυγος του πρωθυπουργού της χώρας.
Σε αυτό το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή, με όσες αλλαγές και πλαστά στοιχεία χρειάζονται φυσικά για να είναι το έργο μυθοπλαστικό, η Χριστίνα, η ηρωίδα, με ψεύτικο πιστοποιητικό –μιας και δεν μπορεί να βγάλει αληθινό λόγω φρονημάτων και δράσης–, σφραγισμένο όμως από τον Μερλιέ, φεύγει για τη Γαλλία με το πλοίο «Κορινθία», θέση κατάστρωμα και ευτυχώς που σε αυτό μαρκόνης είναι ο Νίκος Καββαδίας, που τη γνωρίζει και την προσέχει. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα, ήδη από την αρχή, ότι οι άνθρωποι της διανόησης, κατά την Κατοχή και τον Εμφύλιο, λειτούργησαν μεταξύ τους όπως οι αδελφότητες του 19ου αιώνα. Όπου κι αν βρίσκονταν πάντα υπήρχε κάποιος να στηρίξει τον πιο αδύναμο κι όλοι μαζί να τον βοηθήσουν να γίνει δυνατός.
Πόσω μάλλον η Χριστίνα, που με την ακεραιότητα του χαρακτήρα της και τη δύναμη της ψυχής της κερδίζει την αγάπη αφενός των γνωστών, αφετέρου αυτών που πρωτοσυναντάει και, αφού περάσει από χίλια κύματα, φτάνει επιτέλους εκεί που θέλει. Πού; Μα να γίνει πρωταγωνίστρια του θεάτρου. Ήδη από την Αθήνα, φοιτώντας στο Εθνικό με δάσκαλο τον σπουδαίο Ροντήρη, έχει βάλει πλώρη για μεγάλα έργα του ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου, έχει επαινεθεί και δίχως έπαρση διεκδικεί να πάει παρακάτω σε μια ξένη χώρα, πράγμα που σίγουρα δεν είναι το ευκολότερο.
Μετά τον φόβο του χαφιέ και της αστυνομίας που γνώρισε στην Ελλάδα λίγο καιρό πριν, η λάμψη του Παρισιού τη συνεπαίρνει και τη χαλαρώνει, παρότι τίποτα δεν λησμονεί από όσα έζησε, όπως και κανέναν φίλο ή σύντροφο από το παρελθόν. Γνωρίζει ήδη πολλούς από τον αφρό της ελληνικής διανόησης και, όταν πηγαίνει εκεί, γνωρίζεται και με άλλους Έλληνες αλλά και Γάλλους δημοκράτες και διανοητές, ο χώρος των οποίων λειτουργεί μέσα από συγκοινωνούντα δοχεία, ο ένας συστήνει τον άλλο σε κάποιον τρίτο, κι έτσι δένουν όλοι σε μια ευρεία παρέα, παρά τις αντιπαραθέσεις και τις διαφωνίες που συχνά φτάνουν ακόμα και σε ρήξεις.
Γράφεται στη Σχολή του Σαρλ Ντυλέν, όπου γίνεται φίλη κολλητή με τον Μαρσέλ Μαρσό, και μέσω του δασκάλου της, που εκτιμά αμέσως την ξεχωριστή υποκριτική της, έρχεται σε επαφή με τη μεγάλη Ανριέτ Μπαρό της Κομεντί Φρανσαίζ, που γίνεται η μέντοράς της. Κι ενώ για να επιβιώσει και να πληρώνει το νοίκι της στην πανσιόν όπου μένει πλένει κρυφά τα ρούχα των Ελλήνων συνοίκων της, κατορθώνει γνωρίζοντας μια νέα κοπέλα πλούσιας οικογένειας να μετακομίσει τελικά στην πανεπιστημιακή σιτέ. Και σε όλα αυτά πάντα σε συννενόηση με το ζεύγος Καστανάκη και διάφορους φίλους τους, που ήταν αυτοί που την καλωσόρισαν πρώτοι στην πόλη και σχεδόν την… υιοθέτησαν. Πότε χαιρόμενη τα εξαιρετικά εδέσματα του Θράσου Καστανάκη, που ευθαρσώς δηλώνει ότι προτιμά να είναι σπουδαίος μάγειρας παρά μεγάλος συγγραφέας, και πότε μέσα από την εξέλιξή της στο θεάτρο, όπου μπαίνει με την αξία της η οποία αναγνωρίζεται από επάλληλους κριτές, γίνεται λίγο λίγο μέρος της ζωής όλων αυτών των ανθρώπων.
Ώσπου μαθαίνει ότι ήρθε στο Παρίσι ο παλιός σύντροφός της στην οργάνωση, ο Γιάννης, που, παρότι του αλλάζει το επίθετο, καταλαβαίνουμε αμέσως πως πρόκειται για τον Ξενάκη. Ένα ειδύλλιο αναπτύσσεται που το παίρνουν και οι δυο στα σοβαρά, όμως η τύχη, η σύμπτωση, η ωριμότητα άλλα τής ετοιμάζουν. Στην παρέα της πανεπιστημιακής σιτέ ένα αγόρι τη συγκινεί βαθιά, που δεν είναι άλλος από τον μετέπεια σύζυγο της Χριστίνας-Ζωρζ, τον Μαρσέλ, Έλληνα της διασποράς, που έρχεται από την Αίγυπτο. Μαζί θα κάνουν αργότερα μια ωραία οικογένεια.
Τα στιγμιότυπα που περνούν από το πλούσιο αυτό βιβλίο της Σαρή, ένα βιβλίο που κάποιος φλύαρος συγγραφέας θα χρειαζόταν δύο τόμους για να το αναπτύξει, σε αυτό το σοφής πυκνότητας μυθιστόρημα περνάει όλη η ιστορία της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου, μικρή και μεγάλη, καθημερινές ανθρώπινες στιγμές και συναναστροφές που όμως αποτελούν μια λεπτομέρεια, η καθεμιά ενός τεράστιου ταμπλό που προβάλλει παραστατικά τη μεγάλη ιστορία. Τι ωραία που δένει το γεγονός της εμφύλιας διαμάχης στην Ελλάδα, της επιβολής αυτών που συνεργάστηκαν με τον κατακτητή και τον διωγμό εκείνων που τον πολέμησαν, αυτό το παιχνίδι ματαιότητας που παίχτηκε στη χώρα μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, με τις μικρές στιγμές της Χριστίνας στο Παρίσι, όπως αυτή που, θέλοντας να εμφανιστεί κάπου επίσημα, προτού ακόμα αποκτήσει χρήματα για να μπορεί να αγοράσει ένα ρούχο, παίρνει απόφαση να φορέσει τη μάλλινη μυκονιάτικη φούστα της για την οποία ντρέπεται στην αρχή μα ύστερα από τον θαυμασμό της Έλσας Τριολέ, της μούσας του Λουί Αραγκόν, του ποιητή αλλά και θεωρητικού του κομμουνιστικού κόμματος Γαλλίας, για την υπέροχη φούστα της, αναθεωρεί την άποψή της κι αρχίζει να τη φοράει με καμάρι.
Ένα απλό κορίτσι που φεύγει να σωθεί στο μεταπολεμικό Παρίσι κι εκεί, διεκδικώντας και αυτή ένα μέρος από τη λάμψη των φώτων του, καταφέρνει όχι μόνο να μπει και να παίξει στο γαλλικό θέατρο, αλλά και να μπει στην καρδιά του μετέπειτα συντρόφου της ζωής της, στον οποίο, όχι τυχαία, αφιερώνει το μυθιστόρημα αυτό.
Μαρία Σκιαδαρέση: Συγγραφέας
