Η Κατερίνα Δουκάκη στην πρώτη της εμφάνιση στα γράμματα καταπιάστηκε με τη συγγραφή μυθιστορήματος, ένα εγχείρημα που συνήθως αποτολμάται αφού κάποιος έχει δοκιμάσει τα φτερά του στη μικρή φόρμα, το διήγημα. Το εν λόγω μυθιστόρημα μάλιστα, με τίτλο Στον κόσμο των ονείρων, έχει υψηλές απαιτήσεις: περίτεχνη δομή, εναλλασσόμενες αφηγηματικές φωνές, διακειμενικές αναφορές, εγκιβωτισμένες αφηγήσεις, όλα τους στοιχεία που υποδεικνύουν ότι η συγγραφέας τους, καίτοι πρωτοεμφανιζόμενη, διαθέτει ήδη ώριμη σκευή.

Ας ξεκινήσουμε όμως από τη δομή: Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε τρία κεφάλαια. Στο πρώτο, που φέρει τον τίτλο «Οι τελευταίες μέρες της Μπιάνκα Αλταμούρα», αφηγήτρια είναι η ίδια η Μπιάνκα, μια γυναίκα ογδόντα οκτώ ετών που ζει στη Νάπολη. Παρακολουθούμε τις τελευταίες μέρες της ζωής της, που δεν διαφέρουν πολύ από τις μέρες μιας οποιαδήποτε ηλικιωμένης γυναίκας: τη φροντίζει η Ντανιέλα, μια νέα γυναίκα από την Αλβανία, την επισκέπτεται ο γιος της, ο Αλεσάντρο, ενώ η ίδια βρίσκεται με το ένα πόδι στο παρόν και το άλλο στο παρελθόν, ανακαλώντας κάθε τρεις και λίγο επεισόδια από τα περασμένα.

Μέσα από αυτές τις αναδρομές μαθαίνουμε το πολυτάραχο παρελθόν της Μπιάνκα. Μεταφερόμαστε στην Ιταλία της δεκαετίας του ’70 και αναβιώνουμε την εύφλεκτη πολιτική κατάσταση, τους αγώνες στους οποίους έλαβαν μέρος η ηρωίδα και ο σύζυγός της, ο Σαβέριο, ο οποίος έχασε τη ζωή του νέος ακόμη από ένα ατύχημα. Παράλληλα, με αφορμή την κατοπινή σχέση της Μπιάνκα με έναν Έλληνα φοιτητή, τον Μιχάλη, φτάνουν στον αναγνώστη οι απόηχοι της Χούντας των συνταγματαρχών και οι αγώνες των Ελλήνων για ελευθερία και δημοκρατία. Το κεφάλαιο αυτό είναι κατάστικτο με τα όνειρα της ηλικιωμένης Μπιάνκα, σε ένα από τα οποία εμφανίζεται ένα αρχοντικό στις Σπέτσες, το σπίτι της ζωγράφου Ελένης Μπούκουρα Αλταμούρα.

Το εν λόγω μυθιστόρημα έχει υψηλές απαιτήσεις: περίτεχνη δομή, εναλλασσόμενες αφηγηματικές φωνές, διακειμενικές αναφορές, εγκιβωτισμένες αφηγήσεις.

Στο δεύτερο κεφάλαιο, με τίτλο «Αλεσάντρο και Σοφία», όπου αφηγητής αρχικά είναι ο Αλεσάντρο, ο γιος της Μπιάνκα, μαθαίνουμε ότι το ίδιο όνειρο επισκέπτεται κι εκείνον. Ο Αλεσάντρο, μεσήλικος εργένης, με εφήμερες σχέσεις να διανθίζουν τη ζωή του, που είναι αφιερωμένη στην επιστήμη της αστρονομίας, θα επισκεφτεί τις Σπέτσες ορμώμενος από ένα διήγημα που του άφησε η εκλιπούσα μάνα του. Στο διήγημα αυτό η Μπιάνκα «μπαίνει στα παπούτσια» της Ελένης Αλταμούρα και αφηγείται την περιπέτεια της νεαρής γυναίκας που έφυγε από το νησί της και μεταμφιέστηκε σε άντρα για να μπορέσει να σπουδάσει ζωγραφική στην Ιταλία των αρχών του 19ου αιώνα. Εκεί στις Σπέτσες ο Αλεσάντρο θα ζήσει έναν έρωτα με τη Σοφία, μια γυναίκα που και στο δικό της όνειρο εμφανίζεται το αρχοντικό στις Σπέτσες. Στο κεφάλαιο αυτό οι αφηγηματικές φωνές του Αλεσάντρο και της Σοφίας εναλλάσσονται οδηγώντας την πλοκή σε μια κορύφωση αποκαλύψεων θαμμένων οικογενειακών μυστικών.

Στην εισαγωγή του βιβλίου, η Δουκάκη εξομολογείται πώς ήρθε πρώτη φορά σε επαφή με το μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη, Ελένη ή ο Κανένας, που ενέπνευσε τη συγγραφή ετούτου του πρώτου της βιβλίου. Το μυθιστόρημα της Γαλανάκη ήταν εμπνευσμένο από την Ελένη Μπούκουρα Αλταμούρα, όμως εδώ η Δουκάκη δεν εστιάζει στην ιστορία της ζωγράφου, αλλά τη χρησιμοποιεί ως συνδετικό κρίκο για να ενώσει τα κομμάτια της πολυεπίπεδης πλοκής. Το σύνθετο οικοδόμημα του βιβλίου διατρέχουν σαν στριφογυριστές σκάλες τα όνειρα. Πρόκειται είτε για αυθεντικά όνειρα, μέσω των οποίων αποκτούμε πρόσβαση στο υποσυνείδητο των ηρώων, είτε όνειρα με τη μεταφορική τους σημασία: το όνειρο που κυνήγησε η Ελένη Αλταμούρα στην Ιταλία, το όνειρο της επανάστασης που κυνήγησαν η Μπιάνκα, ο Σαβέριο κι ο Μιχάλης, το όνειρο του έρωτα που έζησαν όλοι οι ήρωες και οι ηρωίδες ετούτου του βιβλίου, ο καθένας με τον δικό του τρόπο.

«Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας», έγραφε ο Σεφέρης κι εδώ τα λόγια της συγγραφέως είναι παιδιά όχι μόνο της λογοτεχνίας (καθώς συνομιλούν με ένα άλλο λογοτεχνικό κείμενο) αλλά και παιδιά της ζωγραφικής, της αστρονομίας, της φιλοσοφίας και της μουσικής, με τις οποίες συνδιαλέγεται διαρκώς η συγγραφέας. Κλείνοντας, παίρνω το θάρρος να παραφράσω τον ποιητή, λέγοντας –για να σχολιάσω και τον τίτλο του βιβλίου– πως είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα όνειρά μας.

[Η Έλενα Μαρούτσου είναι συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας.]

Στον κόσμο των ονείρων
Κατερίνα Δουκάκη-Κουτσουρίδου
Πλέθρον
217 σελ.
ISBN 978-960-3483-88-5
Τιμή €11,70

Twitter