Η νέα ποιητική συλλογή της Θεώνης Κοτίνη περιέχει μια μάλλον πλούσια σοδειά από ποιήματα, που προσφέρονται στον αναγνώστη για να βαθύνει τη γνωριμία του με την ποίηση και την ποιητική μιας δημιουργού η οποία διαθέτει το δικό της, πια, αναγνωρίσιμο στίγμα, τη δική της «φωνή». Με το σώμα είναι ο τίτλος της συλλογής και το ουσιαστικό δεν μπορεί παρά να σημαίνει το σώμα της ποίησης, το ποίημα ως σαρκωμένη ύπαρξη που έρχεται για να διεκδικήσει τη δική του ζωή, τον δικό του χώρο μέσα στον κόσμο – ακριβώς όπως ένας άνθρωπος. Και είναι πραγματικά αποκαλυπτικός ο τρόπος με τον οποίο τα ποιήματα της Κοτίνη υιοθετούν τον ανθρώπινο τρόπο, διαθέτουν δηλαδή εσωτερικό ρυθμό και εξωτερική δράση, εξελίσσονται ταυτόχρονα σε ένα περιβάλλον που το αντιλαμβάνεται κανείς τόσο με τον λογισμό, την ενδιάθετη δηλαδή σκέψη, όσο και με τις αισθήσεις, όπως αυτές ξυπνούν από τις περιγραφές και τις εξεικονίσεις.

Η ματιά της ποιήτριας ακουμπά πάνω στα πράγματα γλυκά, σχεδόν ανάερα. Μοιάζει να μη θέλει καν να τα περιεργαστεί, αλλά μόνο να τα αισθανθεί, να νιώσει την ενέργειά τους να γίνεται δική της ενέργεια, να πυροδοτεί την αναπαραστατική της ικανότητα. Γιατί πολλά από τα ποιήματα προσλαμβάνουν τη μορφή και τον χαρακτήρα (ανα)παραστάσεων, γίνονται πίνακες μέσα στους οποίους χωνεύονται οι άνθρωποι και τα τοπία, εμψυχωμένα από την πνοή της ποιήτριας που γίνεται στοχασμός και λόγος. Αυτός ακριβώς ο στοχασμός, πυροδοτημένος από το αίσθημα, διοχετεύεται σε μια σειρά άλλων ποιημάτων που έχουν στον πυρήνα τους το ερωτικό βίωμα, την ερωτική στιγμή ή, καλύτερα, την ερωτική αντίδραση που απλώνεται σε ομόκεντρους κύκλους οι οποίοι, στο σύνολό τους, συγκροτούν το ποίημα. Έτσι, οι συνθέσεις αυτές εκκινούν και καταλήγουν σε μια παρόμοια περιοχή, αυτήν του απολογισμού, ενώ στο κέντρο τους εκτυλίσσονται σαν στιγμιότυπα, σαν ποιητικές μικροαφηγήσεις μιας εμπειρίας πραγματικής και μιας ζωής που αποκτά το νόημα και την αξία της όταν κυκλώνεται από τη σκέψη.

Μετά τον έρωτα, ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος ως κόσμος, ως ένα σύμπαν αποτελούμενο απ’ το σώμα, την αίσθηση, τη βούληση, τον χρόνο –παρελθόν, παρόν και μέλλον–, τους άλλους. Η ποιήτρια εδώ αποκαλύπτει την εναγώνια επιθυμία της να κερδίσει τη στιγμή, να καταξιώσει την ύπαρξή της μέσα από την ευγνωμοσύνη που αισθάνεται απέναντι σε ό,τι της προσφέρεται ως οπτικό ερέθισμα, ως κέντρισμα του σώματος, ως αφορμή απολογισμού. Πρόκειται στην κυριολεξία για ένα είδος ταυτο-ποίησης της ύπαρξης, για μια πολιορκία της με ποιήματα χειμαρρώδη και, ταυτόχρονα, κατευναστικά, που επιχειρούν να δώσουν στον άνθρωπο την (απολεσθείσα) ισορροπία του: σώμα και πνεύμα, βίωμα και εσωτερικότητα, ζωή και τέχνη. Και πάνω απ’ όλα η σχέση με τον άλλο άνθρωπο, οικείο η ξένο, η αναγνώρισή του ως συγκοινωνούντος δοχείου από το οποίο προέρχεται και στο οποίο επιστρέφει, επεξεργασμένη, η ενέργεια, η διάθεση, η γνώση, η πράξη του εαυτού.

Είναι πραγματικά αποκαλυπτικός ο τρόπος με τον οποίο τα ποιήματα της Κοτίνη υιοθετούν τον ανθρώπινο τρόπο, διαθέτουν δηλαδή εσωτερικό ρυθμό και εξωτερική δράση.

Αυτό ακριβώς το άνοιγμα προς τον άλλον, τον έτερο, το σύνολο, γίνεται ο πυρήνας της τελευταίας ενότητας της συλλογής που περιλαμβάνει, θα λέγαμε, ποιήματα περισσότερο κοινωνικά. Εδώ η Κοτίνη προσεγγίζει ανθρώπινους τύπους που φέρουν βαρύτερο ή ελαφρύτερο το φορτίο ενός πάθους ή μιας τύχης που επιβάλλεται έξωθεν και μοιάζει να περιγελά, να σαρκάζει, να εμπαίζει τον άνθρωπο. Στα ποιήματα αυτά η ματιά και η γραφή της ποιήτριας γίνεται πιο αιχμηρή, πιο διεισδυτική, πιο ευθύβολη ακριβώς για να μπορέσει να αναδείξει τις κοινωνικές παθογένειες και το αποτύπωμά τους στον άνθρωπο: Έξω είναι νύχτα. Νοεμβρίου./ Μέσα μεσήλικες ανέσεις./ Η στιβαρή πραγματικότητα./ Της κλασικής επίπλωσής σου./ Της mainstream πολιτικής σου./ […] Πολιτικές και συμμαχίες./ Ψηφίσματα του ΟΗΕ./ Παντού ιστορίες, αναλύσεις,/ απορρυπαντικά και τρέιλερ φρίκης./ Μια ηθική για τους αρίστους.// Αν ευτυχείς, δική σου η νίκη/ Αν δυστυχεί, δική του ευθύνη («Χειμερινό δελτίο»). Ένα αποτύπωμα που, μετουσιωμένο σε ποίημα, γίνεται κατανόηση και αλληλεγγύη, γίνεται επικοινωνία και μοίρασμα. Τα ποιήματα μάλιστα αυτά προσφέρονται άριστα για τη διερεύνηση της θέσης του ποιητικού υποκειμένου σε σχέση με τα πρόσωπα. Νομιμοποιείται άραγε κανείς να μιλήσει για ταύτιση της ποιήτριας, ως ανθρώπου, με αυτά ή για ένα είδος σκηνοθεσίας τους, που αυτή αναλαμβάνει από τη θέση της δημιουργού; Η απάντηση δεν είναι εύκολη, καθώς οι δύο εκδοχές φαίνονται εξίσου πιθανές. Επειδή όμως στην περίπτωση της Κοτίνη εκείνο που εξέρχεται σε πρώτο πλάνο είναι η πλασματική φύση του δημιουργήματος, η προέλευση και η παραμονή του στο έδαφος της τέχνης, πολύ περισσότερο από αυτό της ζωής, δικαιούται κανείς να μείνει στη δεύτερη εκδοχή και να δει το ποίημα ως ένα σώμα, μια πράξη, ένα κομμάτι που προσφέρεται στον άνθρωπο ως μίμηση της πραγματικότητας και όχι ως αναπαραγωγή της.

Με αφετηρία, λοιπόν, τον περιβάλλοντα χωροχρόνο και κατάληξη την κοινωνική συνθήκη, η Κοτίνη τεχνουργεί μια πορεία με ενδιάμεσους σταθμούς τον έρωτα και τον άνθρωπο – τέσσερις πυρήνες που σφύζουν από ζωή, που συνιστούν, ουσιαστικά, τη ζωή στο σύνολό της. Δεν πρόκειται, ωστόσο, για μια πορεία γραμμική, αλλά για ένα είδος σπείρας που αναπτύσσεται με οριακό, σταθερό σημείο την ποίηση για να εναγκαλιστεί τον ανθρώπινο βίο στη συνεχή του κίνηση και (ανα)διαμόρφωση. Γι’ αυτό και τα ποιήματα του βιβλίου, αλλά και όλων των βιβλίων της Κοτίνη, είναι τόσο «κινητικά», τόσο ζωντανά, τόσο επιδραστικά. Γιατί μετατρέπονται σε σώματα που αφήνουν τον αναγνώστη να τα ψαύσει, να τα αισθανθεί, να εισπράξει τη ζεστασιά και την ενέργειά τους. Και να ρυθμίσει στον ρυθμό τους το δικό του σώμα, τη δική του συνειδησιακή και λεκτική υπόσταση.

Με το σώμα
Θεώνη Κοτίνη
Ενύπνιο
σ. 118
ISBN: 978-618-5769-37-6
Τιμή: 11,11€

Η Ευσταθία Δήμου είναι φιλόλογος και συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• Βασιλική Π. Μελέτη: «Έμφυλη βία»
• Gustave Courbet: «Γράμματα στους Γερμανούς»
• Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»
• Γιώργος Δουατζής: «Η μοιραία μετάφραση»

Twitter