Στάθης Κουτσούνης: «Ρόδο σε καθρέφτη»
Το πρώτο πράγμα (ανάμεσα σε πολλά άλλα) που συναντά κανείς στη δημιουργική φιλοσοφία των ποιητικών πονημάτων του ώριμου πια Στάθη Κουτσούνη είναι η ερωτική διάθεση, η οποία, διάχυτη παντού, σκεπάζει με τρόπο θα έλεγε κανείς καταλυτικό, ολόκληρο (ή σχεδόν) το σώμα της συλλογής. Ο ερωτισμός των παρόντων ποιημάτων, σε σύγκριση με προηγούμενα βιβλία του ποιητή, παίρνει χαρακτήρα πρωτοφανούς ισορροπίας (παλιότερα ένας έντονος ρεαλισμός εισχωρούσε βασανιστικά και χωρίς την παραμικρή συστολή σε σχέσεις ανθρώπινες καθιστώντας τες αφόρητες τόσο πραγματολογικά όσο και αληθοφανώς, τόσο βαθιά έβαζε το μαχαίρι ο ποιητής), μάλλον ηλικιακής ηρεμίας, σε αντίθεση με το άγριο της νιότης, γενικώς αντιλαμβανόμαστε την καθολική όψη ενός συναισθήματος, το οποίο με την πάροδο των χρόνων λαμβάνει διάφορες μορφές, ξεκινώντας ως μια ανήκουστη έλξη, ως ένα πάθος πρωτόγνωρο ανάμεσα σε δύο ανθρώπους και καταλήγοντας σε μια ήσυχη συμβίωση, που απαιτεί απ’ όλους συμβιβασμούς και συνθήκες συνύπαρξης, αυτό δηλαδή που όλοι ονομάζουμε αγάπη. Πράγματι, ο ποιητής Στάθης Κουτσούνης διανύοντας την έκτη δεκαετία της ζωής του έχει και τα φόντα και τα εχέγγυα να δίνει τoν έρωτα μέσα από ποιητικές φόρμες και οχήματα ως τη σπουδαιότερη λειτουργία όπου μπορεί καθένας μας να βρεθεί (για πολύ ή λίγο, δεν έχει καμιά σημασία) και να μεταφερθεί σε άλλες συναισθηματικές και ψυχολογικές σφαίρες, σε άλλα επίπεδα, με άλλες αισθητικές νότες, σε άλλους τροφοδοτούμενους με σημάδια ψυχαγωγίας κόσμους, τέλος, με διαστολές αλλά και συστολές του χρόνου, γεγονός που καθρεπτίζεται σε καθημερινή βάση, σε αμοιβαίες υποχωρήσεις, αλλά και σε ατομικούς και κοινωνικούς συνειρμούς. Ας δούμε το ποίημα:
ο καθρέφτης
σε κοιτάζω που κοιτάζεσαι
γυμνή με τις ώρες στον καθρέφτη
κι αδυνατώ να καταλάβω
ο όμηρος ποιος είναι
ο καθρέφτης του κορμιού σου
ή το κορμί σου του καθρέφτη
νυχιά στο βλέμμα μου η ομορφιά
ώστε σαστίζει ο νους
και δεν ξέρω αν φλέγομαι
για το πραγματικό κορμί σου
ή για εκείνο που απαστράπτει
μέσα στον καθρέφτη
όμηρος εξάπαντος και των δύο
(σελ. 16)
Έχει και τα φόντα και τα εχέγγυα να δίνει τoν έρωτα μέσα από ποιητικές φόρμες και οχήματα ως τη σπουδαιότερη λειτουργία όπου μπορεί καθένας μας να βρεθεί.
Για τον ποιητή Στάθη Κουτσούνη η έννοια της μάνας, της γυναίκας δηλαδή που σε φέρνει στον κόσμο, της γυναίκας που νοιάζεται τόσο για την υγεία όσο και για το μεγάλωμα, τις σπουδές, την προσπάθεια να γίνει κάποιος ένα άξιο μέλος της μικρότερης ή μεγαλύτερης κοινότητας, αποτελεί ένα αγαθό το οποίο δεν αφήνει αναξιοποίητο ή χωρίς σεβασμό, το αντίθετο, το πριμοδοτεί με κάποια ποιήματα (τρία ή τέσσερα) που αφιερώνονται στη μνήμη της, προκειμένου και να μην την ξεχάσει αλλά παράλληλα να δείξει και στους υπόλοιπους τη σχέση που είχε μαζί της. Συνήθως οι άντρες ποιητές αναφέρονται στο πρότυπο του πατέρα, απ’ το οποίο οι περισσότεροι δεν έχουν και τις καλύτερες προσλαμβάνουσες, καθώς μάλιστα σε εκείνες τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά, σπάνια κάποιος φανέρωνε πως γράφει στίχους, η αυστηρότητα εκ μέρους του ήταν κάτι δεδομένο και αναπότρεπτο. Έτσι, το γεγονός ότι στην παρούσα συλλογή γίνεται τόσος εσωτερικός θόρυβος για τη σχέση του ποιητή με τη μητέρα του, παρά με τον έτερο γονέα, αποδεικνύει πως (ως συνέχεια του ερωτισμού που αναφέραμε παραπάνω) ο δημιουργός είχε μια αξιόλογη μητέρα, η οποία μάλιστα ίσως τον ώθησε να γίνει αυτό που έγινε (και ποιητής και φιλόλογος και μελετητής), του έδωσε δηλαδή τα εφόδια για μια αξιοπρεπή βάση, για πρωταρχικά ισοδύναμη αντιμετώπιση, της όποιας ζωής. Ας δούμε το ποίημα:
similia similibus
Όταν ήμουν μικρός
τα ποιήματα με τρόμαζαν
τόσο που η μητέρα μου για να διαβάσω
μ’ αγριοκοίταζε κραδαίνοντας Σαχτούρη
έπιανα τις λέξεις
να μπαίνουν σε σειρά αλλόκοτη
λοξοδρομώντας απ’ το νόημά τους
να γίνονται προζύμι να φουσκώσει
ένα ψωμί αλλιώτικο
να τεντώνονται μέχρι να σπάσουν
να μιλούν για πληγωμένη άνοιξη
και κυπαρίσσια που σφαχτήκαν
να πλάθουν εικόνες από τα αθέατα
ή να διαστρέφουν την πραγματικότητα
συστήνοντας ξανά τον κόσμο
για τούτα και άλλα πολλά
ξαφνιαζόμουν και έτρεμα σύγκορμος
ώσπου μεγαλώνοντας
αντιμετώπισα το ζήτημα ομοιοπαθητικά
άρχισα να γράφω ποιήματα
(σελ. 9)
Ενίοτε (ή μάλλον συχνά πυκνά) ο ποιητής Στάθης Κουτσούνης παρουσιάζει στο σώμα των συλλογών του τα ιντερμέδια, χαϊκού θα έλεγε κανείς, εγώ όμως τα βλέπω ως κάτι πολύ παραπάνω, ως διαλογικά διαλείμματα (και πάντα ερωτικά) κατά τη διάρκεια της εν γένει ποιητικής εργασίας του, ως κάτι το οποίο και θα τον «ξεκουράσει» από το άχθος, το άγχος και το φορτίο, τον μόχθο και την αγωνία για το πόσο ποιοτικά είναι τα κανονικά (ας μου επιτραπεί) ποιήματα. Αυτά τα ιντερμέδια είναι πράγματι δυναμικά, καθώς μέσα τους περικλείεται έντονος αγώνας, γνώμες, ερεθίσματα, εμπνεύσεις, όλα δοσμένα συμπεριληπτικά και ευσύνοπτα, με δυο-τρεις στίχους, ενώ παράλληλα από τα πιο μικρά (όχι σε έκταση αλλά σε συναίσθημα), έως τα πιο μεγάλα, από τα πιο ασήμαντα έως τα πιο σημαντικά, διατηρούν μια ζωντάνια, ένα ποιητικό πάθος, ένα ολιγόστιχο αποτύπωμα του ποιητή πάνω και στη ζωή αλλά και στον θάνατο και στον έρωτα, και στην απώλεια και στη φυσική παρουσία αλλά και στην αμετάκλητη απουσία. Τα ιντερμέδια αποτελούν την πραγματική ένδειξη για το πόσο αξίζει ως ποιητής ο Στάθης Κουτσούνης, ο οποίος και τα καλλιεργεί προκειμένου, αφενός να δώσει μια ανάσα στον αναγνώστη, αφετέρου να μας κάνει οικεία τη μεγάλη του ικανότητα σε αυτόν τον τομέα, σε αυτό το είδος της ποιητικής συνεισφοράς. Ας δούμε τα ιντερμέδια:
ιντερμέδιο i
αιώνες μέσα σου απάγκιαζα μητέρα
ώσπου ξεπρόβαλα στη ρίζα της φωτιάς
ένα πρωί που βρόνταγε το φως κι οι λέξεις
στήναν θηλιές στο πέρασμά μου
~
κουκούτσια σπέρνει στο χαρτί
ο ποιητής τις λέξεις
και περιμένει να βλαστήσουνε πορτοκαλιές
να κόψει πορτοκάλια
~
ολόγυρα πλήθος που λιμοκτονεί κι ο καλλιτέχνης
πελώρια λαχταριστά καρβέλια ζωγραφίζει
οι πεινασμένοι τα καταβροχθίζουν
αλλά εκείνοι μόνο ξέρουν αν χορταίνουν
~
μην κοιτάζετε ποτέ
τα ποιήματα κατάματα
μεταφορές τα μάτια τους
κι αλληθωρίζουν
(σελ. 14)
Συνοψίζοντας το κείμενό μας για το Ρόδο σε καθρέφτη θα σημειώναμε πως πρόκειται για μια απλή και κατανοητή ποίηση, η οποία όμως δεν χάνει σπιθαμή από τη λογοτεχνικότητά της στην πρόσληψη, απεναντίας, λειτουργεί ως μια χαλαρωτική ένεση ύστερα από ένα τεράστιο σοκ. Ο ποιητής Κουτσούνης, έχοντας κατακτήσει όλα εκείνα τα εφόδια με τη συνεχή ενασχόλησή του με το συγκεκριμένο είδος έκφρασης, μπορεί εδώ και χρόνια να παρουσιάζει ποιητικά σύνολα που όχι μόνο στέκονται αξιοπρεπώς στη λαίλαπα των εκδόσεων, αλλά επιπλέον ξεχωρίζουν για την εμβέλειά τους, για το πρωτόγνωρο των εμπνεύσεων αλλά και για την ικανή τέχνη εκφοράς με την οποία και ταυτιζόμαστε από πλευράς όχι μόνο απλών αναγνωστών αλλά και ως μύστες αυτής της υπέροχης τέχνης. Ο Στάθης Κουτσούνης προσλαμβάνει ερεθίσματα, από τα πιο ταπεινά έως τα πιο εξελιγμένα, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο τα μετατρέπει σε ποιητικές μονάδες, σε πολύτιμους λίθους, δεν γνωρίζω με πόσο ανθρώπινο πόνο, σίγουρα όμως με απόλυτο σεβασμό και στους κανόνες της ποίησης αλλά και στο στάτους των αναγνωστών, πετυχαίνοντας ένα αποτέλεσμα που, χωρίς υπερβολή, τον κατατάσσει ανάμεσα σε ό,τι καλύτερο έχουμε σήμερα στον χώρο, ως κάτι με αληθινά μεγάλη αξία και από άποψη σύλληψης και από άποψη παράθεσης. Ας δούμε το ποίημα:
κίνδυνος
περνάς κι η ομορφιά σου κυματίζει
ρόδο σε καθρέφτη
το ντεκολτέ σου επηρμένο
ανοιγοκλείνει και τα δάχτυλά μου
τρυγούν το έρεβος που ανθίζει στη σχισμή
αρώματα και φθόγγοι αναδύονται
από τα μέλη του κορμιού σου
τα χείλη μου χασομεράνε στις θηλές
και με κυκλώνει από παντού επιθυμία
μα ξάφνου οσφραίνομαι ότι εσύ
δολώνεις τα αγκίστρια σου με ρήματα
όμως εγώ με αίμα σε ορέγομαι
έλα δεν θέλω να σε κάνω ποίημα
δεν θέλω να παγιδευτείς
μες στον λαβύρινθο των λέξεων
για να σε καταπιεί το τέρας
έλα και δεν θα το αντέξω
τα άκρα μου να μείνουνε μετέωρα
(σελ. 13)
Ρόδο σε καθρέφτη
Στάθης Κουτσούνης
Μεταίχμιο
σ. 48
ISBN: 978-618-03-4013-6
Τιμή: 8,80€
