Θανάσης Σαράντος: συνέντευξη στον Γιώργο Φερμελετζή
Ο Θανάσης Σαράντος γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, υποκριτική στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν και σκηνοθεσία κινηματογράφου στη New York Film Academy και στο Watermill Center του Ρόμπερτ Γουίλσον με υποτροφίες από το Ίδρυμα Fulbright, το Ίδρυμα Ωνάση και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου. Συμμετείχε, ως ηθοποιός και βοηθός σκηνοθέτη, στο Watermill Center της Ν. Υόρκης με τον Ρόμπερτ Γουίλσον (2000). Επίσης, συνεργάστηκε μαζί του ως ηθοποιός στην παράσταση Προμηθέας, που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 2001. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα συνεργάστηκε με πολλούς θιάσους και σκηνοθέτες, ενώ υποδύθηκε αρκετούς ρόλους στην ελληνική τηλεόραση. Ίδρυσε την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Θεάτρου «ηθικόν ακμαιότατον». Έχει διασκευάσει και σκηνοθετήσει για το Φεστιβάλ Αθηνών, το Εθνικό Θέατρο, το ΚΘΒΕ κ.λπ. Το 2023 απέσπασε το Βραβείο Κάρολος Κουν για την ερμηνεία και τη σκηνοθεσία του στον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή. Η παράσταση Κουαρτέτο του Χάινερ Μίλερ στο Από Μηχανής Θέατρο, όπου υπογράφει τη σκηνοθεσία, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με το Κουαρτέτο του Χάινερ Μίλερ, που παίζεται στο Από Μηχανής Θέατρο;
To έργο αντανακλά απολύτως σήμερα τη σήψη του δυτικού πολιτισμού, όπως διαφαίνεται από τους διαλόγους ανάμεσα στη μαρκησία Μερτέιγ και τον υποκόμη Βαλμόν. Ο συγγραφέας, άλλωστε, τοποθετεί το έργο του σε ένα καταφύγιο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση αλλά μετά τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι οι τελευταίοι εκπρόσωποι της σάπιας και διεφθαρμένης αστικής τάξης, που έχουν καταφύγει εκεί μετά την απόλυτη καταστροφή της ανθρωπότητας και αναζητούν τρόπο να αισθανθούν, βλέποντας και το δικό τους τέλος να πλησιάζει. Έχουν ακόμη χρήματα αλλά πλέον είναι χωρίς αξία, αφού έχουν ξεμείνει από τρόφιμα και το μόνο που έχει απομείνει είναι ένα ποτήρι δηλητηριασμένο κρασί. Στο τέλος, επιλέγουν οι ίδιοι τον θάνατό τους. Το έργο είναι μια σαγηνευτική παραβολή για τις τελευταίες στιγμές της ανθρωπότητας, αλλά και για τις αιτίες που οδήγησαν στην ανθρώπινη καταστροφή.
Ο Χρήστος Βασιλόπουλος ως Βαλμόν και η Κερασία Σαμαρά ως Μερτέιγ. Βλέπουμε τους ήρωες στο σήμερα;
Δε νομίζω ότι είναι ακριβώς ήρωες με την έννοια που δίναμε κάποτε στη λέξη «ήρωας». Δεν υπάρχει κάτι ηρωικό στις πράξεις τους. Άλλωστε, δε βλέπω αυτές τις περσόνες του συγγραφέα σαν ανθρώπους, αλλά μάλλον ως μηχανές αποσύνθεσης που είχαν κάποτε ως μοναδικό σκοπό την καταστροφή των άλλων, μέχρι που καταλήγουν κρυμμένοι σ’ ένα καταφύγιο ύστερα από έναν καταστροφικό πυρηνικό πόλεμο. Θα μπορούσαμε μάλλον να τους φανταστούμε περισσότερο ως ανθρωποειδή ρομπότ, αν υποθέσουμε ότι μπορεί να υπάρξει μέλλον στον πλανήτη μας έπειτα από 200 χρόνια και αν υπάρξει ποτέ πραγματική εξέλιξη σε μια εποχή όπου θα κυριαρχεί η τεχνητή νοημοσύνη. Οπότε είναι μάλλον ως ανθρώπινες κατασκευές που προσπαθούν να μιμηθούν μια κάποια ανθρώπινη διάσταση, αφού σε όλο το έργο αγωνίζονται να αισθανθούν και να αποκτήσουν ένα ειλικρινές συναίσθημα. Η μοναδική ίσως ηρωική στιγμή τους είναι όταν αντιλαμβάνονται τον ίδιο τον θάνατό τους.
Τα πρόσωπα στο Κουαρτέτο είναι οι εκπρόσωποι της μάταιης προσπάθειας όλων μας να αποφύγουμε τη θνητότητα.
Γιατί να έρθει να δει κάποιος αυτή την παράσταση;
Για τη σπάνια γραφή αυτού του σπουδαίου συγγραφέα που, μετά τον Μπρεχτ, θεωρείται ως ο εκπρόσωπος του μεταδραματικού θεάτρου. Η ρέουσα μετάφραση της Ελένης Βαροπούλου, πάλλουσα ακόμα και ζωντανή ύστερα από 30 χρόνια, όταν ανέβηκε πρώτη φορά το έργο, είναι απολαυστικά σπαρταριστή και χρήσιμο εργαλείο στην απόδοση του υπέροχου αυτού κειμένου με το βιτριολικό χιούμορ του Μίλερ. Στο θέατρό του συναντώνται η φιλοσοφία, η επιστήμη, η λογοτεχνία, η ψυχανάλυση, παράλληλα με την κοινωνική και την πολιτική κριτική. Το Κουαρτέτο είναι ένα πυκνό κείμενο, αλλά εμποτισμένο με ποιητικότητα και λυρισμό.
Τι έχετε κερδίσει από αυτούς τους ρόλους;
Ποιοι είναι τελικά ο Βαλμόν και η Μερτέιγ; Πολλαπλοί και διαιρεμένοι «εαυτοί», όπως όλοι μας; Κάποιοι που επιθυμούμε να μεταμφιεζόμαστε ως άλλοι; Ή ίσως εκείνοι που επιθυμούμε να είμαστε αλλά δεν είμαστε; Η μόνη τους καταφυγή είναι το «παιχνίδι», ένα παιχνίδι υποκρισίας που πολύ καλά γνωρίζουν, καθώς η υποκρισία αποτελούσε τον πυρήνα της ζωής τους, το θεμέλιο της σχέσης τους με τους άλλους. Τα πρόσωπα στο Κουαρτέτο είναι οι εκπρόσωποι της μάταιης προσπάθειας όλων μας να αποφύγουμε τη θνητότητα.
Μια ατάκα από το έργο που σας εκφράζει;
«…Το μουσείο των ερώτων μας, με τα αγάλματα των πόθων μας σε αποσύνθεση. Τα νεκρά όνειρα ταξινομημένα με αλφαβητική ή χρονολογική σειρά, απελευθερωμένα από τις συμπτώσεις της σάρκας, μη εκτεθειμένα στον τρόμο της αλλαγής. Η μνήμη μας χρειάζεται δεκανίκια…»
Ποια η δική σας σχέση με τη λογοτεχνία;
Διαβάζω αρκετά όλους τους μεγάλους Ρώσους και κυρίως Ντοστογιέφσκι, αλλά καταφεύγω στη γεμάτη ποίηση και λυρισμό λογοτεχνία του Παπαδιαμάντη και του Βιζυηνού.
Ποιο βιβλίο που έχετε διαβάσει θα προτείνατε στους αναγνώστες μας;
Ο αποτυχημένος του Τόμας Μπέρνχαρντ, που παίζεται τώρα και σε θεατρική μορφή από την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ.
Περισσότερα για την παράσταση μπορείτε να δείτε εδώ.
