Μήδεια Αμπουλασβίλι – Έκα Τσκοΐτζε: «Εύλαλα μάρμαρα»
Η Ελλάδα και η Γεωργία είναι χώρες που βρέθηκαν σε αντίπαλους ιδεολογικοπολιτικούς και στρατιωτικούς σχηματισμούς κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους των τελευταίων 100 ετών, ενώ συνεχίζουν να είναι και σήμερα πολιτικά… απομακρυσμένες. Υπάρχουν όμως δεσμοί που τις ενώνουν, και μάλιστα ισχυροί – πολιτιστικοί, κυρίως. Οι δύο σημαντικότεροι δεσμοί, πέρα από την Κολχίδα, το Χρυσόμαλλο Δέρας, τον Ιάσονα και τη Μήδεια, είναι η Ορθοδοξία και η μεγάλη αριθμητικά και ακμαία από κάθε άποψη ελληνική κοινότητα σε αυτή τη χώρα του Εύξεινου Πόντου κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα.
Δύο λαοί και η ανεξαρτησία τους
Το 2021, όταν συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση και την απελευθέρωση του ελληνικού έθνους από τον οθωμανικό ζυγό, η Γεωργία συμπλήρωσε 30 χρόνια ανεξαρτησίας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Δύο Γεωργιανές φιλόλογοι, ερευνήτριες σε πανεπιστήμια της Τιφλίδας και ελληνίστριες, αποφάσισαν να συνδυάσουν και να τιμήσουν τις δύο επετείους συγγράφοντας ένα βιβλίο, στο οποίο θα αναδείκνυαν τις στενές σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες, καθώς και τη σημασία του ελληνισμού στη Γεωργία. Το υλικό που συγκέντρωσαν είναι εντυπωσιακά πλούσιο και ιστορικά πολύτιμο, απόδειξη του ότι οι δύο χώρες, οι δύο λαοί για την ακρίβεια, βρίσκονται πολύ πιο κοντά απ’ ό,τι θα υπέθετε ο ανυποψίαστος αναγνώστης.
Πράγματι, προκαλεί έκπληξη το βάθος και η ποιότητα των σχέσεων ανάμεσα στους δύο λαούς, οι οποίοι έζησαν σκλαβωμένοι επί αιώνες σε πανίσχυρες αυτοκρατορίες, την οθωμανική (αμφότεροι οι λαοί), την περσική και την τσαρική (ο γεωργιανός λαός), πριν αποφασίσουν να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους. Εμείς το πετύχαμε το 1821, οι Γεωργιανοί όμως απέτυχαν τη δεκαετία του 1920 να μετατραπούν σε πραγματικά ανεξάρτητη χώρα κι ενσωματώθηκαν μαζί με τις άλλες χώρες του νότιου Καυκάσου (Αρμενία κι Αζερμπαϊτζάν) στη Σοβιετική Ένωση. Χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες, να καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση για να μπορέσει ο γεωργιανός λαός να πετύχει την εθνική ανεξαρτησία του – κι αυτή την πέτυχε και τη διατηρεί μέχρι σήμερα έχοντας πληρώσει βαρύ τίμημα.
Το βιβλίο των Μ. Αμπουλασβίλι και Ε. Τσκοΐτζε είναι μια ανθολογία κειμένων στα οποία ξεδιπλώνονται πτυχές των δεσμών ανάμεσα στους δύο λαούς, δεσμοί οι οποίοι καλύπτουν την περίοδο των τελευταίων δύο αιώνων. Οι συγγραφείς δεν γράφουν μια ιστορική πραγματεία κατά το πρότυπο των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων – αυτό είναι κάτι που πρέπει να πράξουν στο μέλλον, διότι το υλικό είναι πλούσιο και το θέμα εξαιρετικά ενδιαφέρον. Στο παρόν έργο περιορίζονται στην ανθολόγηση αυτοτελών ιστοριών, που καταδεικνύουν τους δεσμούς των δύο λαών, που φωτίζουν στιγμές συνάντησης των δύο πολιτισμών. Ιστορίες που είναι άγνωστες στο ευρύ κοινό.
Το υλικό που συγκέντρωσαν είναι εντυπωσιακά πλούσιο και ιστορικά πολύτιμο, απόδειξη του ότι οι δύο χώρες, οι δύο λαοί για την ακρίβεια, βρίσκονται πολύ πιο κοντά απ’ ό,τι θα υπέθετε ο ανυποψίαστος αναγνώστης.
Όπως, για παράδειγμα, η παρουσία του ιστορικού στελέχους της ελληνικής αριστεράς και ιδρυτή της ΕΔΑ, του γιατρού Γιάννη Πασαλίδη (1885-1968), ο οποίος ήταν βουλευτής του γεωργιανού κοινοβουλίου που προέκυψε από τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές στη χώρα το 1919 και με αυτή του την ιδιότητα ήταν μεταξύ εκείνων των 130 που υπέγραψαν την Πράξη Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας της Γεωργίας. Ο μόνος ελληνικής καταγωγής βουλευτής της Γεωργίας, μέλος του τότε Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γεωργίας, ο οποίος στη συνέχεια πρωταγωνίστησε ως βουλευτής και στην εγχώρια πολιτική σκηνή, κυρίως τη μεταπολεμική περίοδο.
Γεωργιανοί στην Ελλάδα
Οι πτυχές των ελληνογεωργιανών σχέσεων, οι οποίες καταγράφονται στο παρόν έργο, επιβεβαιώνουν ότι ιστορία δεν σημαίνει μόνο κορυφαία γεγονότα στα οποία συμμετέχουν κι αλληλεπιδρούν κυβερνήσεις, κράτη ή υπερεθνικές οντότητες. Σημαίνει επίσης ιστορίες καθημερινές μεταξύ αφανών κυρίως πρωταγωνιστών, όπως π.χ. οι Γεωργιανοί αξιωματικοί που ήρθαν στην Ελλάδα το 1921 ηττημένοι στον πόλεμο με τους Μπολσεβίκους, για να φοιτήσουν για λίγο στην εδώ Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
Η πιο ενδιαφέρουσα αλλά κι ενδεικτική από τις ιστορίες που καταγράφουν οι δύο συγγραφείς είναι αυτή του Γεωργιανού πολιτικού κι αντιφρονούντα Valerian Jugheli (1887-1924), ο οποίος υπήρξε μέλος επαναστατικών οργανώσεων που μάχονταν την τσαρική αυτοκρατορία. Εξελέγη βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος στις πρώτες ελεύθερες εκλογές του 1919 με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και συγκρούστηκε στη συνέχεια με τους Μπολσεβίκους, για να καταφύγει ηττημένος στη Γαλλία.
Στην εξορία, ο Valerian Jugheli οργάνωσε την εξέγερση κατά των Μπολσεβίκων και μέσω Ελλάδας και Τουρκίας έφτασε στη χώρα του και πάλι το 1924, όπου συνελήφθη κι εκτελέστηκε. Το ημερολόγιό του, μέρος του οποίου παρουσιάζουν οι δύο συγγραφείς, περιέχει ορισμένες εγγραφές από τις ξέγνοιαστες ημέρες που πέρασε στην Ελλάδα, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, στον δρόμο για τη Γεωργία μαζί με τους συντρόφους του, στις αρχές του 1924. Στο ημερολόγιο ο Jugheli, ο οποίος σήμερα θεωρείται εθνικός ήρωας της Γεωργίας, γράφει για τη συγκλονιστική για τον ίδιο επίσκεψή του στην Ακρόπολη και για τη μοναδική λάμψη που αναδεικνύουν στα μάτια του τα υπέροχα μάρμαρα του Παρθενώνα (τα εύλαλα μάρμαρα…) και των άλλων ναών που βλέπει στην Αθήνα των αρχών του 20ού αιώνα.
Οι σχέσεις Γεωργίας και Ελλάδας είναι ισχυρότερες στον πολιτιστικό τομέα λόγω της παρουσίας μιας πολυάριθμης και δραστήριας κοινότητας Ελλήνων και κάποιες από τις πτυχές αυτών των σχέσεων παρουσιάζονται στη μονογραφία των Αμπουλασβίλι-Τσκοΐτζε. Σε μια εποχή πολέμων κι ενδείξεων για πόλεμο που απειλεί να τινάξει στον αέρα την (ευρύτερη) περιοχή μας, καλό είναι να ενθυμούμαστε ότι είμαστε όλοι, μα όλοι, πολύ πιο κοντά ο ένας στον άλλον απ’ ό,τι φαίνεται με μια πρώτη ματιά.
Εύλαλα μάρμαρα
Επεισόδια από την ιστορία των ελληνογεωργιανών σχέσεων (19ος-20ός αιώνας)
Μήδεια Αμπουλασβίλι – Έκα Τσκοΐτζε
μετάφραση: Άνι Ουτζιλάουρι – Ανίνα Γκογκόχια
Εκδόσεις Το Μέλλον
σελ. 104
ISBN: 978-618-85989-6-6
Τιμή: 12,72€
