«Ο άρτος της ζωής: Αναλογίες» της Μάγδας Τσιρογιάννη
Φίλος έδωσε εις φίλον τριαντάφυλλον με φύλλον, λέγαμε παλιά. Και πράγματι, μια φίλη, διαβάζοντας ένα ποίημα μιας φίλης της, είπε ότι το προζύμι της έκφρασης φούσκωσε και έγινε ψωμί. Όπως έγινε κάποτε σ’ ένα άλλο ποίημα… σήμερα πάλι έκανα ψωμί/ καθάριο, ζυμωτό νερό κι αλάτι/ μικρή ζύμη το φύραμα ζυμεί.
Και κατά θαυμαστή σύμπτωση, διαβάζοντας τελευταίως τον Βιζυηνό, βρήκα το ποίημα «Προς νέον Έλληνα», όπου σε είκοσι στροφές ο ποιητής διηγείται την ιστορία της ανάπτυξης του ποιήματος, παρομοιάζοντάς το με το ψωμί. Αρχίζοντας απ’ το χωράφι, τη σπορά, τον θέρο, το αλώνισμα, το λίχνισμα, το άλεσμα, το ζύμωμα, το φούσκωμα της ζύμης και το πλάσιμο του καρβελιού.
Έπειτα στην πλασταριά
Βάλ’ την άπλαστη σοφία,
μια μορφή με μαστοριά
να της πλάσ’ η φαντασία.
Τρώνε από μας τα θηρία και μένει πάντα μαγιά.
Να πλάσει σε όμορφο στρογγυλό σχήμα και όχι στραβό, όπως στην παροιμία, όπου παραπονιέται η νύφη, όταν την εγκαλεί η πεθερά, ότι εκείνη τάχα κάνει όλα τα στραβά καρβέλια, δηλαδή συνεχόμενα οικιακά λάθη.
Κι αφού φουσκώσουν τα καρβέλια στην πινακωτή, σκεπασμένα με ζεστές καρπέτες και τυλιγμένα στα μεσάλια, μακρόστενα λευκά πανιά μόνο γι’ αυτή τη χρήση, έρχεται τέλος το ψήσιμο.
Και κατόπι στο βαθύ,
στο θερμό της το καμίνι
φούρνισέ την, να ψηθή
κι ελαφρύ ψωμί να γίνη.
Καθώς περνούν τα χρόνια, ο αχός των κατορθωμένων έργων που με θαυμαστό, ανεξήγητο τρόπο ήρθε πάλι σε μένα, είναι μεγάλο γεγονός. Είμαστε όλοι ένα ψωμί, είχε πει η αξέχαστη Ασημένια στο χρονικό Η ζωή του ανθρώπου είναι γραμμένο βιβλίο. Και βεβαίως, δεν είναι τυχαίο ότι ο Δημιουργός, δηλαδή η άγνωστη και στους κοσμολόγους φυσικούς αιτία των πάντων, ονομάζεται και Πλάστης. Όπως έγραψε ο Σεφέρης, είμαστε η μαλακή ζύμη αυτού του κόσμου, κι όπως έγραψε κι ο Μακρυγιάννης, σε καιρούς δεινούς για τον εαυτό του και το έθνος: Τρώνε από μας τα θηρία και μένει πάντα μαγιά.
