Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»
Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται με τα προβλήματα των σύγχρονων δημοκρατιών, που ενώ φαίνονται ακατάλυτες και πανίσχυρες, απειλούνται πλέον ανοιχτά από δημαγωγούς, λαϊκιστές και μεγιστάνες της τεχνολογίας, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι δεν χρειάζονται γραφειοκράτες και θεσμοί, όλα τα προβλήματα μπορούν να λυθούν με τη χρήση της τεχνολογίας. Οι δημαγωγοί αυτοί ισχυρίζονται ότι θα πρέπει «να στεγνώσει ο βάλτος», να παρακαμφθεί δηλαδή η πολιτική και οι εκπρόσωποί της, γιατί όχι και ο λαός σε τελική ανάλυση. Όμως οι θεσμοί που θεωρούνται αυτονόητοι δεν προήλθαν από το πουθενά, χρειάστηκαν αιώνες αγώνων για την κατοχύρωση της ψήφου σε όλους τους πολίτες και για τη διαμόρφωση ενός δικτύου ασφαλείας για τα πιο αδύναμα μέλη της κοινωνίας, που κάποτε δεν είχαν άλλη επιλογή από το να περιμένουν το τέλος τους πεταμένα σε κάποια γωνιά. Κάθε καινούργια επανάσταση, όπως η σύγχρονη τεχνολογική, έχει και την άλλη πλευρά της, έχει και τα θύματά της και το σύνθημα «όλα από την αρχή» μπορεί να έχει απροσδόκητες παρενέργειες.
Ο Μπεν Άνσελ, τακτικός καθηγητής της Οξφόρδης και μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας, μελετά τους δημοκρατικούς θεσμούς και την εξέλιξή τους, ενώ η δουλειά του έχει προβληθεί εκτός των άλλων από την Έκθεση Οικονομικής Ανάπτυξης της Παγκόσμιας Τράπεζας. Στην έρευνά του αυτή εξετάζει τα σύγχρονα πολιτικά συστήματα και τις πιέσεις που δέχονται, καθώς οι παγκόσμιες ισορροπίες ανατρέπονται και η επιταχυνόμενη κλιματική αλλαγή φέρνει σε δύσκολη θέση τις κυβερνήσεις, οι οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν μια σειρά από παγίδες. Η πρώτη παγίδα αφορά το θέμα της ισότητας σε χώρες όπως η Σουηδία, όπου οι υψηλοί φόροι εξασφαλίζουν ανταποδοτικά οφέλη για την πλειοψηφία, όμως αποτελούν αντικίνητρο για τις επιχειρήσεις, που βλέπουν τα κέρδη τους να πηγαίνουν σε ταμεία «αργόσχολων».
Η δεύτερη παγίδα αφορά την αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών μέσα από το κράτος πρόνοιας, το οποίο όμως γίνεται αντικείμενο ληστρικής εκμετάλλευσης από απατεώνες που ζουν άνετα μέσα από ψευδείς διεκδικήσεις και φορολογικές απάτες. Έπειτα, υπάρχει η παγίδα της ασφάλειας, καθώς η pax Americana τελειώνει και οι αναταράξεις εξαιτίας των πολεμικών συρράξεων, των μεταναστευτικών ροών και της βίαιης εγκληματικότητας απειλούν την ισορροπία των κοινωνιών. Σε τέτοιες καταστάσεις πάντα εμφανίζεται το δίλημμα: αναρχία ή τυραννία; Το δέλεαρ της ασφάλειας ήταν φανερό και στα χρόνια της πανδημίας του Covid-19, όταν το κράτος ανέλαβε επιπλέον αρμοδιότητες παρεμβαίνοντας στην ιδιωτική μας ζωή, όμως μια τέτοια τάση βάζει σε πειρασμό πολλά καθεστώτα που νιώθουν ότι στο όνομα του κοινού συμφέροντος μπορούν να διευρύνουν την εξουσία τους.
Πάντα θα διαφωνούμε. Αλλά θα πρέπει να βρούμε λύσεις για να το αποδεχτούμε, όχι να το αγνοήσουμε.
Τέλος, υπάρχει η παγίδα της ευημερίας, που αφορά την επιθυμία μας για περισσότερη άνεση και πλούτο μέσα από αμφίβολες πρακτικές, όπως τα κρυπτονομίσματα, που υπονομεύουν την αξία των παραδοσιακών νομισμάτων και συνηθίζουν τους πολίτες στην κερδοσκοπία. Επιπλέον, οι μάγοι της καινοτομίας, που υπόσχονται καινούργιες Silicon Valleys ανά τον κόσμο, φοροδιαφεύγουν αποκρύπτοντας κολοσσιαία ποσά, ενώ οι πλούσιες χώρες σαν τη Νορβηγία αναλαμβάνουν δαπανηρά δημόσια έργα σε μια επίδειξη υπέρμετρης ματαιοδοξίας.
Η πολιτική μοιάζει να αποτυγχάνει, αλλά η τεχνολογία και οι αλγόριθμοι δεν αποτελούν λύσεις μαγικές, αντίθετα, επιτείνουν τις υπάρχουσες διακρίσεις ανάμεσα στα φύλα και τις φυλές, ενώ η φονταμενταλιστική θεωρία των ελεύθερων αγορών καταρρέει μπροστά στα μάτια μας. «Οι θεσμοί μάς επιτρέπουν να ορίζουμε τις προσδοκίες για το πώς θα συμπεριφερθούν οι άλλοι και πώς πρέπει εμείς να συμπεριφερθούμε», λέει ο Μπεν Άνσελ. «Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί πριν τους χαλάσουμε – διαφορετικά μπορεί να έρθουμε αντιμέτωποι με έναν πιο ασυγκράτητο, ασταθή και ενδεχομένως βίαιο κόσμο αντικρουόμενων συμφερόντων […] Ο Μαξ Βέμπερ αποκάλεσε την πολιτική “αργό τρύπημα σκληρών σανίδων”. Η αλλαγή είναι δύσκολη. Οι θεσμοί και οι νόρμες που έχουμε φτιάξει στο παρελθόν με τόσο κόπο μπορεί να μην εξυπηρετούν πάντα καλά το παρόν μας. Και θα πρέπει να δώσουμε νέες πολιτικές υποσχέσεις ξανά και ξανά […] Πάντα θα διαφωνούμε. Αλλά θα πρέπει να βρούμε λύσεις για να το αποδεχτούμε, όχι να το αγνοήσουμε. Η πολιτική δεν θα τελειώσει. Αλλά δεν είναι απαραίτητο να αποτύχει».
Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει
Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε
Ben Ansell
μετάφραση: Γιώργος Μαραγκός
Μεταίχμιο
σ. 512
ISBN: 978-618-03-3648-1
Τιμή: 19,90€
