Από τις Εκδόσεις Ψυχογιός εκδόθηκαν πρόσφατα ορισμένα βιβλία του σημαντικού Έλληνα πεζογράφου, θεατρικού συγγραφέα και κριτικού Γρηγόριου Ξενόπουλου, του πατέρα του νεοελληνικού μυθιστορήματος, σύμφωνα με τον Σπύρο Μελά. Η παρούσα νουβέλα, Στέλλα Βιολάντη, είναι το πιο διάσημο, το πιο δημοφιλές και ίσως το πιο χαρακτηριστικά κοινωνικό έργο του. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Παναθήναια τον Φεβρουάριο του 1901 με τον τίτλο Έρως Εσταυρωμένος και συγκίνησε τόσο τον Κωστή Παλαμά, που έγραψε και δημοσίευσε στο ίδιο περιοδικό λίγους μήνες αργότερα το ποίημα «Στέλλα Βιολάντη». Έκτοτε η νουβέλα απογειώθηκε και με το όνομα της ηρωίδας της, Στέλλα Βιολάντη, ο Ξενόπουλος έγραψε το ομώνυμο θεατρικό έργο με την παρακίνηση του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου και της Μαρίκας Κοτοπούλη, η οποία το ανέβασε τον Ιούνιο του 1909 στη Νέα Σκηνή.

Όπως διαβάζουμε στον Πρόλογο του Γιώργου Πεφάνη, «Η ιστορία της νεαρής κοπέλας που αντιτίθεται στον αυταρχικό πατέρα της και πεθαίνει από την αγάπη της για τον άντρα που την πρόδωσε συγκίνησε πολύ το κοινό και έκανε τον Ελευθέριο Βενιζέλο να χειροκροτήσει θερμά την παράσταση και τον Παύλο Νιρβάνα να δακρύσει για πρώτη φορά στη ζωή του ως θεατής».

Αλλά η ιστορία της αδικοχαμένης νεαρής μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο το 1931, σε σενάριο του Ξενόπουλου και σκηνοθεσία του Ιωάννη Λούμου, με ερμηνευτές, μεταξύ άλλων, την Ελένη Παπαδάκη, τον Αναστάσιο Μαρίκο και τον Στέφανο Νέζερ. Για την κινηματογραφική Στέλλα ο Ξενόπουλος δημιούργησε σκηνές που δεν υπάρχουν στο θεατρικό έργο και μόλις αποτυπώνονται στη νουβέλα. Αργότερα, η Στέλλα Βιολάντη μεταπλάστηκε για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο.

Συγκίνησε τόσο τον Κωστή Παλαμά, που έγραψε και δημοσίευσε στο ίδιο περιοδικό λίγους μήνες αργότερα το ποίημα «Στέλλα Βιολάντη».

Ωστόσο, νομίζουμε πως η δραματική ιστορία της νεαρής κοπέλας είναι πιο συγκινητική ως λογοτέχνημα. Ο Ξενόπουλος στον Πρόλογο του πεζογραφήματος σημειώνει πως η ηρωίδα δεν είναι εντελώς πλάσμα της φαντασίας του. «Δυο παρόμοια δράματα που συνέβησαν στις ημέρες μου», γράφει, «σχεδόν μπροστά στα μάτια μου», του έδωσαν την αφορμή να πλάσει ένα τρίτο, δικό του. Στο Πρελούδιο, που προηγήθηκε του κυρίως κειμένου, ο συγγραφέας έγραψε πως «Η Στέλλα Βιολάντη επροτίμησε ν’ αρνηθεί τη ζωή της παρά την Αγάπη της. Και πέθανε χωρίς να μάθει ποτέ τη φοβερή αλήθεια. Την ελυπήθηκε πια ο Θεός – πέθανε με τη γλυκιά πλάνη πως κάποιος την είχε αγαπήσει».

Ο Ξενόπουλος με τα παραπάνω λόγια συνοψίζει ολόκληρη την ιστορία της ηρωίδας του, η οποία είναι η μεγαλύτερη κόρη του πλούσιου Ζακυνθινού Παναγή Βαλάντη, ενός αντιπαθητικού άντρα που αυτό που προσδοκά από τη ζωή δεν είναι να έχει μια ευτυχισμένη οικογένεια, αλλά μια οικογένεια που για τους άλλους, τους γείτονες, τους συγγενείς και τους συμπατριώτες είναι άψογη. Χωρίς τρωτά σημεία οποιουδήποτε είδους. Ο πατέρας της ενδιαφέρεται μόνο για το θεαθήναι, για τη δημόσια εικόνα του στην κοινωνία, αλλά η Στέλλα έχει φτιαχτεί από σπάνια υλικά, είναι υπερήφανη, είναι ξεχωριστή. Το μόνο που επιθυμεί είναι να αγαπηθεί αληθινά, να αγαπήσει κι αυτή κι ύστερα να της δώσει την ευχή ο πατέρας της να ζήσουν με τον αγαπημένο της ευτυχισμένοι.

Δεν ενδιαφέρεται να τη βλέπουν οι άντρες και να την ποθούν. Έτσι, αδιαφορεί για τον γοητευτικό τηλεγραφητή Χρηστάκη Ζαμάνο, για τον οποίο τρελαίνονται όλες οι άλλες γυναίκες, μικρές και μεγάλες. Η ζωή όμως είναι γεμάτη με ανατροπές. Παίρνοντας την αδιαφορία της για περιφρόνηση, ο Ζαμάνος πεισμώνει και υπόσχεται σ’ έναν φίλο του να την κάνει να τρελαθεί γι’ αυτόν. Της δίνει ένα ερωτικό γράμμα, όπου της εξομολογείται την αγάπη του, κι εκείνη αθώα και άβγαλτη, σίγουρη όμως για τον εαυτό της, πέφτει στα δίχτυα του. Τον αγαπάει, πιστεύει πως την αγαπάει κι αυτός, θεωρεί ότι είναι η Εκλεκτή. Αμέσως, πλέοντας πλέον σε πελάγη ευτυχίας, του γράφει ένα ειλικρινές γράμμα με τα λόγια «Είμαι δική σου. Αγάπα με». Πόσο μεγάλη, όμως, είναι η πλάνη της! Αυτό ήταν «το έγκλημά της», διαβάζουμε. Κι ύστερα, ο Ζαμάνος, ένας ελεεινός γόης, κοκορεύεται στους φίλους του για το γράμμα της, αλλά όταν το μαθαίνει ο πατέρας της, αρχίζει να υφαίνεται η «πολυδάκρυτη τραγωδία».

Όπως διαβάζουμε στο Χρονολόγιο του Διονύση Μουσμούτη, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος γεννήθηκε τον Δεκέμβριο του 1867 στην Κωνσταντινούπολη, το πρώτο παιδί του Ζακυνθινού Διονυσίου Ξενόπουλου και της Φαναριώτισσας Ευθαλίας Θωμά. Το 1868 η οικογένεια εγκαθίσταται στη Ζάκυνθο. Το 1880 στο νεανικό περιοδικό Διάπλασις των Παίδων δημοσιεύεται η πρώτη συνεργασία του Ξενόπουλου. Το 1881 ιδρύει μαζί με συμμαθητές του στο τοπικό γυμνάσιο τη χειρόγραφη εφημερίδα Αγάπη. Το 1883, αφού τελειώνει με άριστα το γυμνάσιο, έρχεται στην Αθήνα για να φοιτήσει στο Πανεπιστήμιο. Δημοσιεύει κείμενα και πεζογραφήματα σε αθηναϊκά έντυπα, προσλαμβάνεται σε εφημερίδες, ιδρύει δικά του έντυπα, γίνεται αρχισυντάκτης του περιοδικού Διάπλασις των Παίδων. Το 1927 ιδρύει με εκδότη τον Ιωάννη Κολλάρο το φιλολογικό περιοδικό Νέα Εστία. Πεθαίνει, ύστερα από σύντομη ασθένεια, τον Ιανουάριο του 1951.

Στέλλα Βιολάντη
Γρηγόριος Ξενόπουλος
Πρόλογος: Γιώργος Π. Πεφάνης
Ψυχογιός
σ. 168
ISBN: 978-618-01-4888-6
Τιμή: 11,10€

Ο Φίλιππος Φιλίππου είναι συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• «Το αστυνομικό μυθιστόρημα την εποχή της κρίσης» του Φίλιππου Φιλίππου
• Γιάννης Ν. Μπασκόζος: «Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών»
• Σιδέρης Ντιούδης: «Η σελίδα έξι»
• Συλλογικό έργο (επιμέλεια: Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης): «Σμύρνη»

Twitter